Midas Dekkers: "We zijn de natuur als een onschuldige onderdaan gaan beschouwen. Die wolf is een goed lesje voor ons."

Enerzijds zijn we blij met de terugkeer van de wolf want dat wil zeggen dat de natuur het goed doet. Anderzijds: als ze weerloze schaapjes oppeuzelen, dan mag de wolf weer beschikken. Nederlands bioloog en auteur Midas Dekkers geeft zijn kijk op de verhouding tussen wolf en mens.

De dubbele band met het beest, hoe verklaar je die?

“We hebben een dubbele kijk op de natuur. Je hebt de ‘echte natuur’, zoals je die op school leert, dat een giraf een lange nek heeft, dat de wolf grote tanden heeft… Maar je hebt ook de ‘natuur van de geest’, die van bij de geboorte is ingelepeld door je ouders. Ook al woon je in de stad en heb je nog nooit zo’n beest gezien, je weet dat er lieve beesten zijn om te knuffelen en dat er slechte beesten zijn waar je van moet weglopen.”

“Het rare is dat die ‘fauna van de geest’ belangrijker is geworden dan de ‘echte fauna’. Ik ben zelf bioloog, dus ik hoor vooral te weten van de echte fauna. Maar als je me ‘s nachts wakker maakt en je fluistert zacht ‘Beer!’ in mijn oor, dan zie ik ook als eerste een soort Winnie De Poeh of een teddybeer, waar ik in zijn schoot zou willen rollebollen, in plaats van de echte beer bij wie het onverstandig zou zijn om dat echt te doen.”

Waar ligt dat aan? Is de ‘fauna van de geest’ de schuld van sprookjes en knuffelberen?

“Het ligt er vooral aan dat we duizenden jaren geleden als kind als allereerste moesten leren van wie we moesten wegrennen. Die tweedeling wordt ogenblikkelijk gemaakt. Beesten met grote tanden zijn eng, dat weten we. Met die wolf hebben we een probleem want we weten niet waar we die moeten indelen."

"Aan de ene kant is de wolf een wild dier waarvan je moet wegrennen. Aan de andere kant, is diezelfde wolf ook verwant met de hond natuurlijk, ze heten in het Latijn allebei ‘canis lupus’. Als een wolf een hond tegenkomt, kunnen ze leuke bastaardjes maken. Het ene beest is de A-kant van de plaat, de B-kant draaien we zelden en is onbekender.”

"De wolf is al eeuwen aanwezig, in Nederland en België, vermomd als hond! Het gekke is, als een schaap gebeten wordt door een wolf, dan is de wereld te klein. Dat er 10.000 maal zo veel honden zijn en dat een schaap 10.000 maal zo vaak gegrepen wordt door een hond dan door wolf, dat wil er niet in omdat we niet naar de échte wolf en de échte hond kijken, maar die in onze geest."

Roept de wolf wereldwijd die verwarde reacties op?

"We hebben door de eeuwen heen aardig met de wolf kunnen samenleven, tot er op een gegeven moment zoveel mensen waren dat we met de wolf gingen botsen. Normaal kom je een wolf niet tegen, die is wel wijzer."

"Er zijn twee soorten wolven: de wolf die het wél met de mens kon vinden, die is hond geworden. De schuwe wolf is wolf gebleven en als die genoeg bos heeft,  hoeven we niet met hem te botsen." 

"Wolf en mensen waren wel vijanden van elkaar maar hebben lang zelden een conflict gehad. Tot wij heel België en Nederland hebben volgebouwd."

"Toen de wolf een eeuw of twee geleden voor het laats hier gezien werd, leefden we in redelijke samenhang met elkaar. Nu komt die terug en nu is er even een conflict. Hij komt ons nog iets te vaak tegen op weg naar een veilige plek, maar als hij die eenmaal gevonden heeft, blijft hij lekker daar. Als wij dan ook lekker hier blijven is er niks aan de hand."

Maar de reacties op de terugkeer van de wolf zijn wel héél hevig: dit weekend is er een fakkeltocht tegen het dier en mensen die de wolf verdedigen krijgen doodsbedreigingen. 

"Bij wolven speelt nog iets extra mee: de wolf wordt van jongs af aan als het slechte afgebeeld. Naast echte dieren met snavels en poten, zijn dieren ook metaforen op pootjes: een uil is wijs en de wolf is nu eenmaal het symbool van het kwaad. Iedereen die de wolf helpt, wordt gezien als een handlanger."

Hadden we vroeger een betere band met wilde dieren of een correctere verhouding?

"Wel, een vreedzamere samenleving ja, waarin je een beetje bang was van elkaar. Maar als we uit elkaars buurt bleven, konden we wel naast elkaar leven."

Of, 'als ik je kan temmen mag je in mijn buurt komen?'

"Er zijn allerlei theorieën geweest over hoe de hond ooit uit de wolf ontstaan is, maar tegenwoordig is de consensus dat de wolf vrijwillig naar de mens is gekomen. Althans sommige wolven zijn vrijwillig bij huizen gaan schooien want daar is altijd wel een kip of schaap te eten. Toen heeft de mens daar gebruik van gemaakt door van de wolf een hond te maken."

"Het allergekste beest op de wereld is een herdershond. Die kan nog iets wat wolven kunnen: schapen samen drijven en in de poten bijten, maar hij is vergeten hoe hij die schapen op moet eten" (lacht).

"En toen we vanuit Europa Canada veroverden, toen waren daar nog heel veel wolven en die hebben wij mensen uitgeroeid met behulp van de hond, als verrader van zijn eigen soort. Dat is het rare: de ene helft verraadt de andere helft van de soort."

In hoeverre ligt dit conflict aan onze menselijke drang om alles om ons heen te kunnen controleren?

"Vroeger beschouwden we de natuur als het gevaar. Als je van het ene dorp naar het andere moest door een groot donker bos in de middeleeuwen, dan was dat linke soep. Je wist niet of je er levend ging geraken. Nu hebben we ook onze gedachten over het bos getemd. Het bos is in de hoofden van veel mensen een recreatiegebied en oord van veiligheid waar je met je kind en je crossfiets veilig doorheen kan. Maar dat gaat zo maar niet: iets wat ooit een oord van gevaar was, wordt niet zomaar een oord van veiligheid."

"Dat gaat niet vanzelf natuurlijk. Alle gevaren hebben we uit het bos verbannen, we hebben onder andere de wolf uitgeroeid. Nu hebben we het voor elkaar hè, het bos is een consumptieartikel geworden. Je gaat er op zaterdag of zondag veilig zuivere lucht inademen, maar 'Nondedju, daar komt het gevaar op vier poten uit Duitsland en Frankrijk weer aangewandeld.'" 

We zijn arrogant geworden?!

"We zijn de meester van de natuur: we hebben de natuur zodanig overmeesterd dat we het als een onschuldige onderdaan beschouwen. We hebben van de wolf een ‘wafje’ gemaakt, van Moeder Natuur hebben we een achterlijk nichtje gemaakt dat we eens in het weekend gaan opzoeken omdat ze zo charmant onzin kan verkondigen. Maar de waarheid is anders: de natuur is in feite oppermachtig. Wij mensen zijn daar maar een klein onderdeel van en die boodschap zijn we in onze arrogantie een beetje kwijtgeraakt."

Kunnen we dat nog corrigeren of zal de natuur ons dat lesje zelf wel leren?

"Die wolf is een goed lesje voor ons. We dachten dat we de natuur zo veilig hadden gemaakt dat we met onze schapen midden op de hei konden gaan wandelen, zonder dat ze iets kon overkomen. Behalve dat we twee keer per jaar een vrachtwagen laten komen die ze naar de slachterij brengt om ze in honderd stukken te snijden ten behoeve van mensen in andere landen, want zelf lusten we ze niet. Dat vinden we normaal. Maar dat er uit de bosjes een wolf opduikt die zijn deel van de schapen opeist, daar moeten we weer even aan wennen."

Beluister het gesprek met Midas Dekkers in 'De Wereld Van Sofie' via Radio 1 Select.

Lees ook: