Niet alleen thuistaal leidt tot een daling van leesniveau in vierde leerjaar, kansarmoede speelt nog grotere rol 

De resultaten van het internationale PIRLS-onderzoek werden in 2023 al bekendgemaakt. Het PIRLS-onderzoek is een 5-jarige internationale vergelijking van het lezen van kinderen in het 4e leerjaar.

5.000 Vlaamse leerlingen hebben daar aan meegedaan. Uit de resultaten bleek toen dat het niveau begrijpend lezen in Vlaanderen opnieuw sterk achteruitgegaan is. 

Concreet hebben Vlaamse leerlingen van het vierde leerjaar een leesachterstand van 10 maanden tegenover hun leeftijdsgenoten die aan het onderzoek van 2006 hebben deelgenomen. 

Om een verklaring te vinden voor de cijfers van 2023, hebben onderzoekers verder analyses uitgevoerd op de Vlaamse cijfers.  

Niet enkel thuistaal speelt een rol

Waar het PIRLS-onderzoek aantoont dat thuistaal meespeelt in de resultaten, bevestigt verder onderzoek dat. Leerlingen die thuis nooit Nederlands spreken, hebben gemiddeld een jaar achterstand op kinderen die thuis altijd Nederlands spreken. 

"Maar er zijn ook leerlingen die thuis geen Nederlands spreken die zeer leesvaardig zijn, net zoals er even goed kinderen zijn die thuis altijd Nederlands spreken die de laagste lat nog niet halen", nuanceert professor Katrijn Denies van KU Leuven. 

Wat speelt er dan nog mee? De sociaal-economische achtergrond van leerlingen. "Wanneer een kind in kansarmoede opgroeit, heeft dat maar 18 procent kans om thuis veel taalstimulatie te krijgen."

Het probleem is dat de sociaal-economische achtergrond van een kind vaak moeilijker te achterhalen is door een leerkracht. "Het beleid zet nu sterk in op de beheersing van het Nederlands, maar het is minstens even belangrijk om te zien of kinderen thuis gestimuleerd worden en informatie krijgen die hen achtergrondkennis kan geven bij het lezen." 

Thuistaal en kansarmoede hangen vaak samen, maar is 1 van de 2 factoren echt doorslaggevend? "Ja, een kind kan beter veel boeken in huis hebben in zijn thuistaal dan Nederlands spreken in een huis zonder boeken of culturele verrijking."  

"Kinderen die dus een goede thuistaalbeheersing hebben - wat die taal ook is - en in staat zijn complexe zinnen te bouwen en nuances in taal te brengen, zijn vaak sterker op school. Ze kunnen namelijk een transfer maken van de rijkdom van hun thuistaal naar de rijkdom van het Nederlands", weet Denies. 

Ouders die hun kind volledig Nederlandstalig opvoeden en die hun kind naar een school sturen waar veel leerlingen een andere thuistaal hebben, hebben dus niet onmiddellijk iets te vrezen. "Nee, gemiddeld gezien maakt de samenstelling van de klas weinig uit. Het zijn vooral de kenmerken van de kinderen, de sterkte van de leerkrachten en school die een verschil maken." 

Lat van eindtermen ligt te laag

Wat ook uit het PIRLS-onderzoek naar voren kwam, is dat ongeveer 49 procent van de leerlingen in het Vlaamse 4e leerjaar de eindtermen beheerste. Eindtermen zijn eigenlijk het niveau dat in het 6e leerjaar gehaald moet worden. Je zou dus kunnen stellen dat de helft van de leerlingen van het 4e leerjaar het niveau van het lager onderwijs al heeft behaald als het over begrijpend lezen gaat.  

Toch geven de onderzoekers aan dat het plaatje iets minder rooskleurig is. Zo is er een daling van 4 procent ten opzichte van 2016. Maar nog belangrijker blijkt uit het PIRLS-onderzoek dat de lat van onze eindtermen in Vlaanderen te laag ligt. 

De internationale PIRLS-onderzoekers spreken van een 'middelmatig' niveau van de eindtermen voor leerlingen van het 4e leerjaar, terwijl ze eigenlijk bedoeld zijn voor leerlingen van 2 jaar ouder. "Je kan dus zeggen dat de helft van de leerlingen een 'matig' leesniveau heeft", nuanceert Denies.

Bron: vrtnws.be en De Ochtend