"Niet elke orthodoxe jood is ook een chassidische jood"

Gesloten gemeenschap?

Het lijkt alsof chassidische Antwerpse joden in een zeer gesloten gemeenschap leven. Klopt dat, of niet? "Een orthodox joods leven leiden, houdt in dat men heel vaak gaat studeren en bidden in een gebedshuis. Daarnaast kopen orthode joden koosjer voedsel en eten ze enkel op plaatsen waar dat koosjer kan, onder controle van een rabbijn dus. Op zaterdag moeten orthodoxe joden naar de synagoge gaan. En als ze tijdens de week willen studeren en bidden, ligt de synagoge best niet te ver van hun werk. Al die aspecten zorgen voor een soort van 'clustering' omwille van religieuze redenen. Dat betekent dat mensen die 'het joods zijn' op een andere en minder religieuze manier beleven, ook minder de noodzaak hebben om geconcentreerd te wonen", legt Dr. Veerle Vanden Daelen uit. Zij is historica en adjunct-directeur van kazerne Dossin in Mechelen.

Diversiteit

Volgens Vanden Daele wordt er in Vlaanderen heel vaak een stereotiep beeld opgehangen van joden met zeer herkenbare joodse kledij zoals een keppel en pijpenkrullen. Nochtans zijn er heel veel mensen die op een andere manier dan dat joods zijn. Er is enorm veel diversiteit, en er zijn enorm veel verschillende strekkingen binnen het jodendom, zegt Vanden Daele. Bovendien is niet elke erg orthodoxe jood ook een chassidische jood. 

Diamantsector

"In het midden van de 19de eeuw had Antwerpen een joodse gemeenschap van 500 mensen. Die mensen waren vooral afkomstig van onze buurlanden, waaronder Nederland. Aan het einde van de 19de eeuw zijn er nieuwkomers vanuit Oost- en Centraal Europa naar Antwerpen gekomen. Zij vestigden zich rond de buurt van het centraal station. De joodse gemeenschap heeft toen, mede dankzij de connectie met de diamantsector, heel wat joodse mensen kunnen opvangen in Antwerpen. En omdat heel wat joden toen betrokken waren bij de diamantbeurzen, konden zij binnen de diamantsector veel mensen aan werk helpen", verduidelijkt Vanden Daelen.

Antwerpen na de Tweede Wereldoorlog

"In 1944 woonden er officieel geen joden meer in Antwerpen. Maar na de Tweede Wereldoorlog zijn een aantal joodse leidersfiguren teruggekeerd. Zij hebben voor een hernieuwde economische basis en religieuze infrastructuur gezorgd. In Antwerpen hebben enkele mensen meteen na de bevrijding de nodige infrastructuur voor een orthodox-joods leven heropgestart. Dit in tegenstelling tot de rest van Europa, waar enkel vernieling achterbleef."

Religieuze infrastructuur in Antwerpen

Waarom emigreerden na de Tweede Wereldoorlog veel joden vooral naar Antwerpen? "In Antwerpen waren er een aantal voormannen die synagoges en joodse dagscholen opgericht hadden, en koosjer voedsel konden voorzien. En dat trekt andere joden aan. Daardoor werd Antwerpen een plek waar religieus-orthodoxe en chassidische joden naartoe konden komen. Maar het is moeilijk om te zeggen wat oorzaak en wat precies gevolg is. Na de Tweede Wereldoorlog bloeide de diamantsector in Antwerpen in ieder geval terug op. En de Antwerpse diamantairs zijn diegenen die gezorgd hebben voor de heroprichting van de religieuze joodse infrastructuur in Antwerpen", aldus Vanden Daele. 

Uniek in Europa

"De Antwerpse joden hielden voet bij stuk en wilden alles wat kapotgemaakt werd tijdens de oorlog heropbouwen. Vanaf de jaren '50 erkenden internationale organisaties dat de Antwerpse situatie met zo'n bruisend joods leven uniek is in Europa. Ook dat kan ervoor gezorgd hebben dat chassidische groeperingen zich aangetrokken voelden door de stad." 

Lees ook