Niet supermarkten, maar grote voedingsbedrijven maakten grote winsten door gestegen prijzen

Sinds de Russische invasie in Oekraïne in 2022 is boodschappen doen een pak duurder geworden. Vorig jaar alleen al werd voeding gemiddeld 12,7 procent duurder. Dat is een record voor ons land, en een sterkere stijging dan in onze buurlanden.

De boeren, die vinden dat ze te weinig krijgen voor hun producten, nemen dat onder andere de supermarkten kwalijk. Maar die hoge voedingsprijzen hebben supermarkten geen extra winst opgeleverd. Sommige voedingsbedrijven profiteren er dan weer wel van, leert nieuw onderzoek van econoom Olivier Malay (ULB). 

Hij bekeek de jaarrekening van een hele reeks bedrijven die actief zijn in de Belgische voedingsindustrie. Het gaat dan om supermarkten, maar ook de voedingsverwerkende bedrijven die leveren aan die supermarkten. Daaruit blijkt dat supermarkten weliswaar meer vragen voor voeding, maar dat hun kosten nog sterker gestegen zijn. Hun winsten waren daardoor in 2022 lager dan in de voorgaande jaren.

De voedingsverwerkende bedrijven (denk bijvoorbeeld aan fabrikanten van diepvriesfrieten of voorverpakte slaatjes) hebben hun gestegen onkosten wél kunnen compenseren door veel meer te vragen aan de supermarkten voor hun producten. Daardoor hebben ze in 2022 662 miljoen euro meer winst kunnen maken dan het jaar voordien.

Volgens Malay waren er 7 bedrijven die opvallend veel winst maakten. De grootste winnaar was Clarebout Potatoes. Dat boekte in 2022 167 miljoen euro winst. Tussen 2018 en 2021 was dat slechts iets meer dan 1 miljoen euro. 

Supermarkten kunnen niet om de grote bedrijven heen

Vergissen de boeren zich dan van vijand als ze hogere prijzen eisen van de supermarktketens? "Op dit vlak alleszins wel", zegt Matthias Somers van denktank Minerva in 'De wereld vandaag'.

"De winsten van de 7 grootste winstmachines zijn verzesvoudigd in 2022. Dat zijn enorme winstmarges. Bij de kleinere bedrijven zien we die winsten niet. Het zijn de spelers die de markt in handen hebben die die hoge prijzen kunnen afdwingen bij de supermarkten en de winstmachine hebben kunnen doen draaien."

"Supermarkten kunnen tegen kleine bedrijven zeggen: als jij te veel vraagt, gaan we naar je concullega. Maar ze kunnen niet om de grote bedrijven heen. Als die hoge prijzen vragen, dan kunnen supermarkten niet anders dan die te betalen."

Is dit dan graaiflatie, waarbij bedrijven hun prijzen meer dan nodig verhogen? "De kosten zijn wel gestegen maar dat kan niet verklaren waarom ze zoveel meer vragen", denkt Somers. "Of we dat dan graaiflatie noemen of niet, dat kan je niet per individueel bedrijf zeggen. Maar de sector als geheel heeft op zijn minst baat gehad bij de situatie."

"En iemand moet die extra winst betalen: de consument, de overheid en de andere bedrijven die hun lonen hebben moeten optrekken via de indexering. De boeren mogen zich gerust gedupeerd voelen. Zij hebben veel te weinig gezien van die prijsstijging.”

Voedingsbedrijven extra belasten bij recordwinsten

Moet hier iets tegen gedaan worden? "Ik denk dat we in de eerste plaats moeten kijken naar de grote marktmacht van die bedrijven", vindt Somers. "Enkel daardoor zijn ze erin geslaagd de prijzen zo sterk op te trekken. We moeten kijken of er geen sprake is van misbruik."

"Als er uitzonderlijke winsten gemaakt worden die meer dan dubbel of drie keer zo hoog liggen als in normale jaren, kunnen we ook bekijken of die niet extra belast kunnen worden om consumenten en andere bedrijven op die manier schadeloos stellen, net zoals in de energiesector is gebeurd. Dat kan."

"Op de internationale markt is de speculatie op voedselproductie sterk gestegen de laatste jaren. Ook daar kunnen we kijken: kunnen we geen regels afspreken die die speculatie meer aan banden leggen, zoals vroeger?"

Bron: vrtnws.be en De wereld vandaag