Noodweer Centraal-Europa eiste al 15 mensenlevens, inwoners meten schade op na hevige overstromingen

Uren- tot dagenlange stortbuien, waterstanden die maar één keer om de 100 jaar voorkomen en een massale inzet van brandweerlui en soldaten: de ravage van cycloon Boris doet denken aan de waterbom die ons land trof in de zomer van 2021. Pas vanaf maandag wordt er wat minder regen verwacht in Centraal- en Oost-Europa, maar helemaal droog wordt het ook dan nog niet.

"De voorspellingen zijn helaas uitgekomen, en op sommige plaatsen is er zelfs nog meer regen gevallen dan voorspeld", zegt weervrouw Jacotte Brokken.

"Op sommige plaatsen is er tot 430 liter per vierkante meter gevallen. In Wallonië (in 2021, red.) was dat tot 270 liter verspreid over 48 uur. Er valt nu meer neerslag, en over een langere periode. Ze moeten daar al zeer veel neerslag slikken, en ze krijgen er de komende uren nog meer over zich heen."

Temperatuur Middellandse Zee breekt records

Maar hoe komt het dat het maar blijft regenen? "De straalstroom die over ons heen waait, blokkeert. Daardoor zit het weersysteem vast", legt Brokken uit. "Bovendien is het water van de Middellandse Zee veel warmer dan normaal." 

Al sinds vorig jaar breekt de temperatuur van het oceaanwater record na record, en daar ontsnapt ook de Middellandse Zee niet aan. Op 15 augustus werd er een nieuwe recordtemperatuur gemeten van 28,47 graden Celsius.

"Al dat warme water verdampt, waardoor er veel water vastzit in de lucht. Als het dan regent, regent het ook veel harder", zegt Brokken. Bovendien kan warmere lucht ook meer water vasthouden, zo'n 7 procent extra vocht per graad opwarming.

"Neem dat samen met het weersysteem dat blijft hangen en nergens heen kan, en dat betekent dat de regen ook blijft vallen."

Dat fenomeen doet zich trouwens overal ter wereld voor. Het warmere oceaanwater leidt er bijvoorbeeld ook toe dat orkanen in de Caraïben en de VS heviger worden en sneller toenemen in intensiteit. In juli brak orkaan Beryl zo nog records. Nooit eerder was zo'n hevige orkaan zo vroeg in het orkaanseizoen gemeten, en nooit eerder werd die zo snel zo sterk.

Zowel het warmere zeewater als de kwakkelende straalstroom zijn gevolgen van de klimaatverandering.

Koude lucht en de bergen

Er zat dus al zeer veel water in de lucht. Maar om die neerslag ook daadwerkelijk te doen vallen, was er nog een vonk nodig. Die kwam er in de vorm van koude lucht in de hogere luchtlagen, die botste met warme lagere lagen.

"Deze zomer is de grond opgewarmd in Oost-Europa", legt Brokken uit. "Daar is koude, arctische lucht overheen gekomen van het lagedrukgebied dat ook bij ons voor lagere temperaturen heeft gezorgd. Dat heeft tot een actieve storing geleid."

En die storing blijft nu dus hangen. Dat komt niet alleen door de kwakkelende straalstroom, maar ook door de bergen, bijvoorbeeld in het zwaar getroffen Oostenrijk. "Die houden de storingen vast. Daardoor valt er zeer veel neerslag over een zeer lange tijd."

"Apocalyptische" toestanden in Jesenik in Tsjechië

In bijna heel Tsjechië geldt code rood voor overstromingen. Vooral in het grensgebied met Polen is de toestand kritiek. Correspondent Chiem Balduk is in de regio en stelt vast dat de wegen er zo goed als allemaal ontoegankelijk zijn geworden.

"Het is echt zoeken naar begaanbare wegen", vertelt hij in De Ochtend. "Het lastige is dat er steeds eilandjes worden gecreëerd doordat opnieuw een weg overstroomt of een brug wordt weggeslagen. Daardoor kom je steeds weer ergens anders vast te zitten."

Vandaag staat Balduk aan de Poolse kant van de grens, gisteren was hij nog in Jeseník in Tsjechië. "Die stad is nu volledig afgesneden van de rest van het land. De stad is op dit moment enkel via de lucht bereikbaar. De burgemeester spreekt over apocalyptische toestanden. Huizen zijn verwoest, auto's drijven in het rond."

Bron: vrtnws.be en De Ochtend