Nu corona onze economie dooreenschudt: moeten we ongerust zijn?

1. Welke sectoren zijn het slachtoffer van corona, en zijn er ook winnaars?

Niet iedereen heeft evenveel last van corona. Voor veel horecazaken is het een drama, en ook de cultuursector en de evenementsector in zijn geheel zijn zwaar getroffen. Sommige bedrijven met activiteiten voor het grote publiek zijn 80 à 85 procent van hun omzet kwijt. En bovendien moeten ze leven met het perspectief dat het wachten is op een efficiënt vaccin, om weer volop evenementen te kunnen organiseren. Maar daar blijft het niet bij, veel andere sectoren zijn getroffen. Welke? 

Corona heeft onze winkelgewoonten veranderd. Tot nu toe groeide online winkelen jaarlijks met zo’n tien procent. Maar wat zagen we tijdens de lockdown? Een plotse groei van vijftig tot wel tachtig procent. Na de lockdown is die niet weer weggegaan, ook nu zit er nog altijd zo'n veertig procent groei in de online-verkoop. En dat is, mede door de strenge regels voor nachtwerk, nu eenmaal geen Belgische specialiteit … En veel van wat online wordt gekocht, wordt niet meer in onze winkels gehaald.

Neem de kledingsector, die nog vrij goed van de online-concurrentie gespaard was gebleven. Ook die krijgt nu minder klanten over de vloer.  We mogen er dus van uitgaan dat er naast horecazaken of evenementenbureaus ook winkels failliet zullen gaan de komende maanden.

Komt het nog goed in de bouw, bij de banken of in de industrie?

Opvallend: ook de bouw is dit voorjaar met ruim dertien procent achteruitgegaan. Dat lijkt veel, maar er is een verklaring. Door de strenge lockdownmaatregelen hebben veel werven stilgelegen in april. Toen ging de sector met maar liefst 45 procent achteruit. In juni was dat nog maar vijf procent. En nu tijdens de zomermaanden haalt de sector weer wat in. "De orderboekjes zijn gevuld, dat zie ik wel goedkomen", zegt Peter Vanden Houte, hoofdeconoom bij ING.

Toch zullen de banken rekening moeten houden met faillissementen van hun klanten. Bovendien is het algemene economische klimaat niet gunstig voor de banken. De overheden stimuleren de economie en houden de rente heel erg laag, ook de langetermijnrente. Dat betekent dat het verdienmodel van de banken ook de komende jaren nog onder druk zal staan. En dat de spaarder dus ook niet zal kunnen rekenen op veel interest op zijn spaarboekje.

In de industrie hebben ook onze traditioneel sterke sectoren te lijden van de crisis. Een voorbeeld uit de chemie. Een Belgisch bedrijf als Solvay levert moderne composietmaterialen voor de vliegtuigbouw. Maar welke luchtvaartmaatschappijen kopen in deze omstandigheden nieuwe toestellen? Juist, nu even niet. Dat is dus ook een streep door de rekening van Solvay. Op die manier hebben uiteindelijk heel veel bedrijven - alvast tijdelijk - hinder van de coronacrisis.

Zijn er ook winnaars?

Ja, de techbedrijven in de eerste plaats. Alles wat digitaal is, doet goede zaken. Helaas voor ons zitten de groten daar natuurlijk toch vooral in de VS en in China. Daar zitten op termijn dus de winnaars, de Amazons en de Googles. Wie ook wint - en daar zitten we in ons land gelukkig wél goed - is de farmaceutische industrie.

2. Is massale werkloosheid dan onvermijdelijk?

Moeten we dan met zijn allen vrezen voor het verlies van banen? "Ja", denkt Peter Vanden Houte. "Voorlopig is de werkloosheid nog niet veel gestegen. Mensen zijn wel op inactief gezet, en ze worden opgevangen in een systeem van tijdelijke werkloosheid. Maar dat kan niet blijven duren."

Aan de ene kant moeten we rekening houden met een aantal faillissementen. Aan de andere kant zullen andere bedrijven wellicht ook overgaan tot ontslagen. Hoeveel mensen precies? De Nationale Bank had het een tijdje geleden over 180.000. Ik denk zelf dat het er niet zoveel zullen zijn, maar laten we toch maar rekening houden met toch minstens honderdduizend jobs die verloren zullen gaan.

De arbeidsmarkt volgt de economische conjunctuur altijd met wat vertraging. In goede zin, maar ook in slechte. Met andere woorden, helaas moet daar de grote klap nog vallen.

Er is nog een ander probleem. Veel van onze bedrijven zitten nu zo'n beetje in "overlevingsmodus". Ze hebben dus geen geld over om te investeren in nieuwe producten, in machines of research. Dat is dus geen goed vooruitzicht op korte of halflange termijn.

3. Hebben we het dieptepunt nu bereikt, of wordt het nog erger? En wanneer komt het weer goed?

"Ja", zegt de ING-hoofdeconoom resoluut, "het dieptepunt in de cijfers hebben we wel bereikt. Voor het huidige trimester, juli-augustus-september, gaan we weer groei zien. Niet moeilijk als je in een diep dal zit. Maar de recessie is dus achter de rug, de gevolgen nog niet, denk maar aan de werkloosheid. Het zal ook nog lang duren vooraleer we weer aan de cijfers zullen zitten van voor corona. Dat kan nog drie jaar duren. "Ik gok op de zomer van 2023", zegt Vanden Houte.

Waarom duurt het zo lang? Kan het herstel niet sneller gaan?

Zo'n klap kom je niet zomaar te boven. We hebben ook niet zoveel marge als bijvoorbeeld Duitsland. De stimuleringsmaatregelen van de Duitse regering zijn door een economische denktank (Bruegel) geschat op plus dertien procent. Die van ons? 1,4, of bijna tien keer lager.

Duitsland heeft het geweer plots van schouder veranderd, gooit de zuinigheid overboord en neemt allerlei maatregelen. De aankoop van milieuvriendelijke auto's wordt er zwaar gesubsidieerd, er wordt een btw-verlaging doorgevoerd. Dat kan omdat Duitsland daar het geld voor heeft. Het land heeft in het verleden nog overschotten geboekt op de begroting, anders dus dan bij ons.

Door de moeilijke situatie van onze overheidsfinanciën komen wij niet toe aan zulke maatregelen. We zaten al met een put, corona heeft daar een krater van gemaakt, want ook de schuld van de overheid stijgt. En dus hebben wij het geld niet om zoals in Duitsland een extra zetje te geven. "Een geluk nog dat wij een beetje mee zullen profiteren van die Duitse opleving", omdat wij veel leveren aan Duitse bedrijven.

Maar toch is Peter Vanden Houte niet al te pessimistisch voor de langere termijn. Het komt weer goed. "We mogen nu niet meteen teruggrijpen naar dingen als brugpensioen om de werkloosheid te bestrijden", denkt de econoom. "Want anders zitten we over een jaar of twee weer met personeelstekorten." Maar het zal dus nog even duren voor we met zijn allen uit de coronakrater zijn gekropen. "Want op een bepaald moment zullen we weer wat moeten gaan bezuinigen, om iets te doen aan ons overheidstekort." Wie dus droomde van grote premies of belastingskortingen: het zal niet gebeuren. Voor veel mensen, voor veel bedrijven en sectoren wordt het echt een moeilijke tijd. Maar tegen de zomer van 2023 is onze economie weer hersteld, gelooft Peter Vanden Houte.

Luister naar Peter Vanden Houte in De wereld vandaag:

Bron: vrtnws.be en De wereld vandaag