"Onze boerenstiel is een vorm van slavernij geworden"

In de Avesnois, het Klein Zwitserland van het Noorden, runt François samen met zijn vrouw Brigitte een boerderij met 150 melkkoeien, 45 vleeskoeien en nog eens 200 hectare gewassen. "Toen we begonnen met onze 40 koeien hadden we een beter leven en een beter loon dan nu. En minder zorgen."

Het koppel moest de voorbije jaren vooral proberen om het hoofd boven water te houden. Sinds enkele maanden keert François zich opnieuw een salaris uit. Daarvoor heeft hij 20 maanden aan een stuk niks verdiend. "We leefden van de boerderijvakanties voor kinderen die mijn vrouw hier organiseert."

Brigitte aarzelt of ze wel met ons wil spreken en op de foto wil ze al zeker niet. Ze krijgt het niet meer op een vriendelijke manier uitgelegd, vreest ze. Maar dan lucht ze toch haar hart. "Onze oudste zoon is 30 en met hem gingen we nog op skivakantie of naar zee. Onze twee jongste zonen gaan nog naar school en dat hebben we hen allemaal moeten ontzeggen. Zo hard is ons leven veranderd in 12 jaar tijd."

"Het is een gevaarlijk beroep geworden, als je bekijkt hoeveel schulden we de laatste jaren hebben gemaakt. En waarvoor? We komen zelfs niet meer aan een minimumloon (ongeveer 1.150 euro, red.). Vakantie zit er niet meer in en zonder een andere bron van inkomsten lukt het gewoonweg niet. We zijn op het punt gekomen dat we de schoolmaaltijden haast niet meer kunnen betalen."

François bijt op zijn lip als hij zijn vrouw bezig hoort, maar hij is niet het type dat openlijk de armen laat hangen. "Het is nog altijd een mooi beroep, natuurlijk, maar het wordt wel een beetje gecompliceerd."

Voor de Franse melkveehouders is vooral de multinational Lactalis het zwarte beest, de grootste zuivelverwerker van het land en zelfs ter wereld. "Lactalis levert met onze melk topmerken zoals Président en Lactel, maar wij krijgen hoogstens het strikte minimum. Ik mag dat gelukkig nog uitspreken omdat ik zelf niet aan Lactalis verkoop, maar collega's die daar een contract hebben, krijgen spreekverbod."

"Iedereen houdt er geld aan over, alleen wij niet. Hoe kan dat? Het is een vorm van slavernij zoals we vandaag als melkveehouders moeten werken. We doen maar voort zonder te weten wat we ervoor gaan krijgen."

Vorig jaar ging François zijn collega's uit Bretagne en Normandië helpen in hun strijd tegen Lactalis. "Het is dus gelogen dat ik nooit meer op vakantie ga", lacht hij. "Ik ben in augustus 24 uur weggeweest om de hoofdzetel mee te blokkeren. Lactalis betaalt al bijna niks en dan wilden ze aan de supermarktketens nog promoties voorstellen voor hun producten ook!"

François gaat zeker stemmen op 23 april, maar hij denkt dat veel van zijn collega's die dag gewoon op hun erf zullen blijven. "Ofwel gaan ze stemmen voor Marine Le Pen, om iets anders te proberen." Veel Franse boeren wijzen het subsidiebeleid en de regelgeving van de Europese Unie aan als grote boosdoener en ze zien wel hun heil in een nationaal landbouwbeleid, zoals Le Pen voorstelt. Zelf beslissen waar het geld naartoe gaat. Maar François vindt dat ze zich van tegenstander vergissen. "Het blijft moeilijk om te zeggen dat het misschien ook soms aan onszelf ligt."

Via het Gemeenschappelijk Europees Landbouwbeleid vloeit er jaarlijks om en bij de 9 miljard euro subsidies naar onze zuiderburen en daarmee zijn ze de grootste slokop van de Unie. "Waar zouden we al die steun nog vinden als we Europa niet meer hebben?" vraagt François zich af. "En wat gaan we doen met onze 40 procent melk die we nu uitvoeren, als Le Pen de grenzen wil sluiten?"

Critici zien de subsidiestroom ook als de oorzaak van de zwakke concurrentiepositie en de nogal ouderwetse landbouw, waardoor de Franse boer vandaag een eind achterop hinkt. François steekt de schuld ook op de Franse bureaucratie. "Als Europa ons regels oplegt, dan doen ze er hier in Frankrijk nog een schepje bovenop. Wie het een beetje groter ziet of wil uitbreiden, wacht een berg kosten en administratie. Een boer kan hier nog altijd geen bedrijfsleider zijn."

Vroeger met de Europese melkquota bleef de prijs min of meer stabiel, maar sinds twee jaar zijn er geen productiebeperkingen meer. "En de Fransen hebben zich heel slecht voorbereid op de schommelende melkprijzen die daarop volgden."

"Toen ik me 20 maanden lang geen loon kon uitbetalen, moest ik mijn sociale bijdragen wel gewoon blijven doorbetalen. Waarom is er geen flexibiliteit om minder belastingen te betalen in periodes dat het moeilijk gaat en omgekeerd?"

Intussen ploeteren François en Brigitte voort. Het aantal zelfdodingen bij Franse boeren, een om de twee dagen volgens de laatste officiële cijfers van enkele jaren geleden, boezemt Brigitte angst in. Het is de beroepsgroep met het hoogste zelfmoordcijfer in Frankrijk. Ze heeft schrik dat het op een dag iemand uit haar omgeving zal zijn.

Haar man heeft ze wel kunnen overtuigen om hun financiële moeilijkheden niet langer dood te zwijgen. 'Voor mij is het al lang bespreekbaar, maar ik ben een uitzondering. François durfde het pas vorige zomer voor de eerste keer, toen hij al anderhalf jaar zonder loon zat. De boer blijft een ras apart, uit trots krijgt hij het nog altijd moeilijk over zijn lippen dat hij al een jaar of langer verlies lijdt.'

Maar Brigitte heeft geen zin om de schijn nog hoog te houden. 'Naar het eetfestijn van de boeren in de streek ga ik tegenwoordig niet meer, de boeren liegen mekaar daar toch maar wat voor." François heeft haar wel nog zover gekregen om mee te gaan stemmen. "Vroeger ging ik met plezier, nu omdat ik moet van mijn man’, lacht ze."