"Perfectionisme is niet altijd positief!"

"Het kernwoord van perfectionisme is ‘moeten’. Bij alles wat je doet, denk je dat je geen andere keuze hebt en dat je het zo moet doen. Maar niemand wordt geboren als een perfectionist en niemand ís een perfectionist. Perfectionisme is een patroon dat wordt geïnstalleerd, van kleins af, onbewust. Het is een patroon waarbij je denken en voelen niet meer in evenwicht zijn", zegt Anja Copejans.

Anja Copejans is perfectionismecoach. Jarenlang stortte ze zich in de ratrace van het leven en stelde ze absurde eisen aan zichzelf. Haar lichaam gaf tientallen signalen in de vorm van migraine, spierverkrampingen en maag- en darmklachten. Ze crashte, maar nog steeds was dat voor Anja geen wakeup-call, integendeel. Haar crash bezorgde haar een groot gevoel van falen en zwakheid. Het was pas anderhalf jaar na haar crash dat ze zich bewust werd van haar extreme drang naar perfectionisme.

Sindsdien volgde ze een opleiding tot perfectionismecoach en vandaag begeleidt ze mensen die worstelen met het perfectionismepatroon. Ze schreef er ook het boek "Perfection is a bitch" over en vertelt daarin hoe ze zichzelf kon bevrijden uit het keurslijf van perfectionisme.

Heeft iedereen er last van?

Perfectionisme is niet iets waar je mee geboren wordt. Het ontstaat in de kindertijd. Kinderen worden aangeleerd hoe zij zich op een bepaalde manier moeten gedragen, hoe zij aan verwachtingen moeten voldoen. Zij krijgen voortdurend dingen te horen als ‘zit stil’, ‘geef een handje’, etc. Zij krijgen heel veel signalen die doen uitschijnen dat het nooit goed genoeg is.

In het onderwijs is er een enorme prestatiedruk, er wordt heel veel verwacht van kinderen al van jongs af aan. Vaak ligt de focus op wat minder goed is en wordt er aandacht geschonken aan wat negatief is. Een veel voorkomend scenario is een kind dat thuiskomt met het rapport: het eerste waar naar wordt gekeken is het punt waar minder op werd gescoord.

Hoe herken je perfectionisten?

Het is vaak aan hele kleine dingen dat je merkt dat je perfectionistisch bent (of te maken hebt met een perfectionist):

• Je zit op restaurant en kunt nooit kiezen. Je hebt vlees besteld en laat de ober terugkomen uit angst dat je misschien wel de verkeerde keuze hebt gemaakt. “Doe toch maar vis!”
• Je hebt een extreem specifiek systeem voor het vullen en legen van de waatwasmachine.
• Je wordt gek als iemand anders tomaten snijdt op een andere manier dan jij gewoont bent.
   

Perfectionisten zeggen in zo’n geval vaak: “het is gewoon de aard van het beestje”. Maar als je niet uitkijkt, wordt het groter en groter. En zo kan perfectionisme uitgroeien tot het visitekaartje van faalangst en de drang naar zelfbevestiging voor datgene wat je doet.

Is het altijd een probleem?

"Zeker niet!", zegt Anja. "Perfectionisme heeft absoluut ook voordelen. Want wat we willen bereiken, dat zullen we ook realiseren, net omdat we een grote drang hebben om dat te realiseren. Zonder enige vorm van ambitie komen we daar niet en de goeie vorm van perfectionisme kan ons aansturen, kan ons een drive geven. Maar zodra het overhelt naar het negatieve, kan het ook destructief zijn."

Wat kan je eraan doen?

"De eerste stap is erkennen dat je perfectionistisch bent. In tweede instantie moet je ervoor open staan om (onbewuste) patronen af te leren of te veranderen. Dat kan je bijvoorbeeld doen met behulp van een perfectionismecoach", zegt Anja. Zelf coacht ze mensen met behulp van de OCP-methodiek. Die methodiek werd ontwikkeld door Marcel Hendrickx. De basis van de methodiek is het in kaart brengen van patronen en verschillende symptomen van perfectionisme. Daarna wordt je persoonlijkheid in kaart gebracht en op basis van die dingen wordt je perfectionisme gedeeltelijk teruggebracht naar een minimum.

De KU Leuven heeft eerder al onderzoek gedaan naar de OCP-methode. Daarbij hebben ze zo'n 60 mensen gevolgd tijden hun OCP-traject. Op lange termijn bleek 95 procent van de mensen die het traject tot het einde volgden blijvend effect te hebben ervaren.

"Durf ook kwetsbaarheid tonen", zegt Anja. "Voor mij is het tonen van kwetsbaarheid niet langer een teken van zwakte of van flauw doen. Kwetsbaarheid tonen betekent onzekerheden durven trotseren, risico’s durven nemen en je emotioneel durven bloot geven aan je omgeving maar in de eerste plaats ook aan jezelf."

Ben ik perfectionistisch?

Wie zichzelf wil testen op perfectionisme, kan terecht op de website van Anja. Na het invullen van je e-mailadres krijg je een test met de bijhorende resultaten in je mailbox.

Lees ook: