Rik Torfs in 'Touché': "De Kerk is vreselijk onvolmaakt, maar niet de slechtste instelling uit de geschiedenis"

“Ik wil de goede en de kwade kanten van de Kerk tonen”, vertelt Torfs in ‘Touché’ op Radio 1. “Maar ik wil vooral een beeld schetsen dat aan de werkelijkheid beantwoordt.” Naast de wantoestanden en hete hangijzers, beschrijft Torfs ook de menselijke kant. Daarvoor sprak hij met kardinalen, bisschoppen en kenners van de Kerk.

Concentratie van de macht

“Er zijn pogingen ondernomen om een kort gesprek met paus Franciscus te voeren, maar dat is niet gelukt. Hij is heel selectief in het uitzoeken van de mensen met wie hij spreekt.” Torfs merkt op dat een gesprek met de paus ook geen echt gesprek zou zijn: “Het zou nooit vrij en spontaan zijn. Bovendien zou het zelfs een lastig gesprek worden wanneer het over zijn macht gaat.”

“In de Kerk is het helaas een heel moeilijke strijd om onafhankelijke rechtbanken te krijgen. Ik heb daar als kerkjurist 30 tot 40 jaar lang vergeefs op aangedrongen.”

Eigen agenda

Maar er is een verschil tussen de macht hebben en ze ook effectief gebruiken. “Veel mensen beseffen niet dat deze paus zijn volle macht durft te gebruiken. Topfiguren in het Vaticaan worden door hem opzij geschoven. Je mag Franciscus tegenspreken, maar je zal er een prijs voor betalen.”

Torfs ziet er de contradictie van de huidige Kerk in: enerzijds progressiever en meer open dan in het verleden, anderzijds toch een sterk doordrukken van de eigen agenda.

Seksueel misbruik

De voorbije jaren kwamen veel verhalen van seksueel misbruik in de Kerk naar buiten. “Voor mij is de belangrijkste oorzaak de macht”, zegt Torfs. “Seksueel misbruik is een vorm van machtsmisbruik. Natuurlijk blijft ook het celibaat niet onbesproken in de hele zaak.”

“Het is niet de taak van de Kerk om een grote morele code naar voren te brengen over seksualiteit. Je kan behoorlijk decadent zijn en toch heel erg gelovig, vind ik.”

“Ik ben voorstander van priesters die mogen trouwen. Aan de andere kant: niet alle mensen die celibatair leven, zijn potentiële misbruikers. Daar moet je heel voorzichtig mee zijn. Het belangrijkste lijkt mij te zorgen voor een evenwichtig leven. Anders kan je niets betekenen voor anderen.”

Zoeken naar verzoening

Hoe moet het dan verder? “De Kerk moet proberen goed te maken wat mogelijk”, stelt Torfs. Hij is van mening dat in België vrij goed gebeurd is na de onderzoeken van 2010.

“Doen alsof de Kerk niets gedaan heeft, is niet juist. Heel veel uitgesteld leed wordt vandaag op het instituut uitgewerkt. De Kerk moet zich verontschuldigen voor wat ze verkeerd heeft gedaan, maar niet voor wat ze niet verkeerd heeft gedaan. Er zijn veel goeie dingen gebeurd op het vlak van gezondheidszorg en onderwijs. Het instituut Kerk is vreselijk onvolmaakt, maar niet de slechtste uit de geschiedenis.”

Daarnaast zou de Kerk ook moeten erkennen dat sommige dingen niet oplosbaar zijn. “Sommige mensen zullen altijd kwaad blijven en dat recht hebben ze. Daar moet de Kerk mee leren leven. En dat is moeilijk voor een instituut dat de gewoonte heeft te zoeken naar verzoening.”

Levensvragen primeren

Kan de Kerk vandaag dan nog wel iets betekenen? “Je zou kunnen zeggen dat de Kerk al 2000 jaar op instorten staat. Er is altijd wel een plek in de wereld waar het slecht gaat met het geloof. Nu is dat vooral in West-Europa en in de Verenigde Staten.”

“We zien het verval nog sterker op plaatsen waar er lange tijd een enorme verstrengeling van het religieuze en het profane leven geweest is”, analyseert Torfs. “Ik denk dan aan Ierland, Spanje en ook Vlaanderen. Bij ons zie je zelfs een verschil tussen Vlaanderen en Wallonië, dat in het verleden veel minder homogeen katholiek was.”

Voor zijn boek peilde Torfs ook bij kardinalen naar hun geloof. “Ze geloofden er allemaal in. Sommigen lieten de twijfel geen enkele ruimte. Anderen bekenden dat ze ook hun zwakkere momenten hadden gehad en dat vind ik – uiteindelijk – mooier.”

“Maar wat zeker ook speelt: de Kerk mist soms zelf de durf en de visie om over vragen van leven en dood te spreken. Natuurlijk zijn de planeet en sociale gerechtigheid belangrijk, maar de eerste vraag is toch: wat is de zin van het leven?”

“Voor mij is dat de essentie: de vragen over het transcendente heb ik geprobeerd goed te analyseren in het boek. Daarna komt de moraal, maar de grote levensvragen primeren.”