"Verbale agressie is wekelijkse kost": Vlaanderen wil nultolerantie voor geweld tegen leerkrachten

Een recente video op sociale media liegt er niet om. Een Hasseltse leerling slaat een leerkracht vol in het gezicht. Helaas is het geen alleenstaand geval. Jongeren gebruiken in het algemeen steeds meer geweld, ook op school.

"We zien bij jeugddelinquentie dat de feiten die in het algemeen gepleegd worden, los van wat er op school gebeurt, ernstiger zijn dan vroeger. Dat is alarmerend. Er zijn heel wat signalen, ook maatschappelijk, dat daar iets gaande is", zegt Demir. Ze laat het geweld in Vlaanderen daarom in kaart brengen.

"Wekelijkse kost"

Agressie op school is meer dan fysiek geweld, het kan ook verbaal zijn. En ook dat kan aankomen. Daar kan Jo Morato over meespreken. Hij is al 20 jaar klastitularis en leerkracht mechanica en duaal lassen in de 2e graad van het secundair onderwijs. "Ik heb dat fenomeen toch zien toenemen in de laatste 20 jaar. Leerkracht zijn is tegenwoordig meer dan alleen een vak geven."

"Zelf heb ik nog geen fysieke agressie meegemaakt, maar verbale agressie is wekelijkse kost. Het gaat soms zelfs zo ver dat we de directie moeten bellen om een leerling weg te halen. Dat doet wel iets met een mens, maar je wil dat niet laten merken. Je wil dat de rest van de klasgroep verder kan."

Jo vindt het belangrijk om verder te kijken dan een verbale uithaal. "De leerlingen nemen vaak frustraties mee naar school. Het is een uiting van woede en ik sta daar toevallig tussen. Ik probeer het wel zo veel mogelijk te relativeren en het niet persoonlijk te nemen." 

"Moedeloos"

"De ene dag ga je al beter om met die agressie dan de andere", zo getuigt ook Karel*. Hij geeft al 25 jaar les in het buitengewoon onderwijs aan jongeren met een gedrags -en emotionele stoornis. Dagelijks krijgt hij te maken met verbale agressie. 

"Fysiek geweld is veel verminderd. Nu gaat het over bedreigingen en je uitschelden. Je stelt je weerbaar op als leerkracht, maar soms komt dat hard binnen. Je blijft een mens van vlees en bloed met gevoelens."

"Er zijn dagen dat ik thuis kom en al huilend in de zetel zit, bij manier van spreken. Je voelt je moedeloos omdat je weer gefaald hebt. Je probeert die jongeren iets bij te brengen en de dank daarvoor is een scheldpartij. Dat weegt ook op je gezinsleven."

"Ik voel me gelukkig wel nog veilig op school, maar ik sta hier ook al erg lang voor de klas. Misschien is het voor jongere leerkrachten wel een brug te ver."

*Karel is een schuilnaam.

Luisterend oor

Zowel Jo als Karel kunnen gelukkig rekenen op steun van hun collega’s. "Af en toe eens ventileren bij hen is belangrijk", zegt Karel. "Als je ziet aan de collega’s dat ze het moeilijk hebben, dan ga je er naartoe. Een babbel doet enorm veel. Daardoor heb je het gevoel dat je er niet alleen voorstaat. Dat het probleem niet alleen bij jou ligt."

Leerkrachten kunnen zich ook wapenen tegen agressie door extra opleidingen te volgen. Jo is al 20 jaar leerkracht en heeft intussen veel ervaring, maar vindt dat er in zijn opleiding niet genoeg aandacht was voor agressie. "De opleiding ging ervan uit dat zoiets in het reguliere onderwijs niet gebeurt."

Er moet meer ingezet worden op opleidingen, vindt ook Iris Steenhout, criminologe aan de VUB. "Leerkrachten zien in hun studies wel een deeltje rond agressie. Maar we hebben nu ook heel wat zij-instromers in het onderwijs die dat gemist hebben. Zij weten niet altijd hoe ze zulke situaties moeten aanpakken. Vooral opleidingen rond de-escalatie en weerbaarheid kunnen nuttig zijn."

Aftasten van grenzen

Steenhout voerde recent onderzoek naar agressie tegen leerkrachten in het secundair onderwijs. "Het gaat vooral om leerkrachten bespuwen, imitatiegedrag, verbale agressie en seksuele intimidatie. Ook fysieke agressie komt voor, maar hoe zwaarder de agressie, hoe zeldzamer."

"Heel veel van de pesterijen hebben te maken met het aftasten van grenzen en het gezag van de leerkracht in vraag stellen", zegt Steenhout. "Het middelbaar onderwijs bevat nu eenmaal een groep jongeren die proberen een plaats te vinden in de samenleving. Dat maakt deel uit van hun groei."

"En daarbij krijgen ze ook nog eens te maken met hormonale schommelingen die hun gedrag beïnvloeden. Al wil dat natuurlijk niet zeggen dat je daardoor agressie moet gebruiken."

Meldpunt

Het onderwijs moet beter gewapend worden tegen geweld. "Herhaald agressie ondergaan leidt tot ontevredenheid, angstgevoelens, vermoeidheid en zelfs agressie of burn-out. In een tijd met een lerarentekort is dat toch iets om aandacht aan te besteden", aldus Steenhout.

Daarin speelt ook het beleid van de school een belangrijke rol. "Het is vooral belangrijk om een luisterpunt te voorzien als school. Zo weet een leerkracht dat die ergens terechtkan."

Jo kan op zijn school bijvoorbeeld aankloppen bij de leerlingenzorg en de pedagogisch directeur. En er is ook een meldpunt. 

"Helaas zien we wel dat meldingen bij de school soms zonder gevolg blijven", zegt Steenhout. "Scholen weten soms niet goed hoe ze agressie moeten aanpakken. Dan moeten ze extra ondersteuning durven te vragen."

"Maar het gebeurt ook dat scholen agressie niet bespreekbaar durven maken, omdat ze vrezen om de school in een slecht daglicht te zetten. Daar speelt dus onwil en dat is echt onaanvaardbaar."

"Het leidt tot een slecht schoolklimaat waarbij je nog meer escalaties en uitval van leerkrachten gaat krijgen. Bovendien heb je als werkgever een plicht om te zorgen voor de veiligheid van je werknemers en je scholieren."

 Bron: vrtnws.be en De Ochtend