Waarom betekent 'boekoeboekoe' mollig, en niet slank?

We hadden het al vaker over synesthesie. Letterlijk betekent dat 'tegelijk waarnemen'.  Mensen met synesthesie vermengen zintuigelijke waarnemingen.

 

Vaak zijn dat kleurervaringen bij het zien of horen van letters en cijfers. Of bij de dagen van de week. Maar kleuren kunnen voor een synestheet bijvoorbeeld ook een geur hebben, of woorden een smaak.

 

Synesthesie is behoorlijk zeldzaam. Een op twintig mensen 'lijdt' eraan. Maar je zou ook kunnen stellen dat de zintuigen van synestheten heel erg coöperatief zijn.

 

Bij sommigen verloopt die samenwerking dan weer heel moeizaam, dat is bijvoorbeeld het geval bij mensen met dyslexie.Ook daar hadden we het al vaker over. 

 

Tussen die twee uitersten zit een heel grote groep mensen bij wie de zintuigen ‘gewoon’ samenwerken. Dat toont het ‘Groot Nationaal Onderzoek’ (GNO) aan, dat al een tijd in Nederland loopt. 

 

Zo blijkt onder meer dat het uiteenlopende verschijnselen als dyslexie, synesthesie en het begrijpen van onbekende woorden nauw met elkaar samenhangt, nauwer dan altijd werd gedacht.

 

 

Het GNO toont ook dat veel Nederlandstalige proefpersonen in staat zijn de juiste betekenis van Japanse woorden te achterhalen. 

 

Bij een woord als kirakira koos 83% van de deelnemers de juiste betekenis (‘flonkerend’) en bij boekoeboekoe (‘mollig’) was dat zelfs 97% – ook als ze die woorden van tevoren niet kenden.

 

Mogelijk spelen mondbewegingen daarbij een rol. De geronde lippen en de grootte van de mondholte bij boekoeboekoe passen goed bij een ‘grote’ betekenis als ‘mollig’, en tussen de afwisselende klinkers in kirakira en de betekenis ‘flonkeren’ is ook een overeenkomst te zien.

 

Kennelijk heeft iedereen dus bepaalde intuïties als het gaat om het verbinden van klank en betekenis.

 

Het NGO loopt nog altijd. Dit zijn dus nog maar de eerste bevindingen uit een enorme berg gegevens. Definitieve resultaten worden in de loop van 2016 verwacht.

 

In het tijdschrift Onze Taal kan je meer lezen over taal als samenspel van de zintuigen. Of luister naar Mark Dingemanse, een van de wetenschappers achter het NGO.

 

Hier kan je jezelf testen.