Waarom bloot beroert

“Natuurlijk beroert bloot”, zegt Inger Leemans. “Het is de garantie voor ons voortbestaan. Een bioloog zou snel klaar zou zijn met die vraag. Diersoorten planten zich voort dankzij seksuele aantrekkingskracht, waarbij het naakte lichaam voor de mens natuurlijk centraal staat.” Er gebeuren natuurlijk wel hele spannende dingen wanneer mensen hun naakte lichaam gaan bedekken. Dat is wellicht ook het verschil tussen bloot en naakt. Het naakte lichaam is het lichaam waarmee we op aarde zijn gekomen. Het blote lichaam is het ‘ontblote’ lichaam: een eerst bedekt lichaam dat zich (deels) heeft ontkleed. Daar zit veel meer spanning in.

"De voorbije eeuwen is het menselijk lichaam steeds meer geseksualiseerd"

Een paar dagen geleden werd het Musée d'Orsay in Parijs verrast met een bezoekje van FEMEN: een groep vrouwen ontkleedde zich en begon te schreeuwen: 'L'obscénité est dans vos yeux. De obsceniteit zit in uw ogen'. Het was een reactie op een incidentje van de week voordien: een vrouw mocht het museum niet in, omdat ze volgens de persoon aan de ingang te diep gedecolleteerd was.

Niet naakt is spannend, maar bloot, zegt Leemans. De medewerkster van Musée d’Orsay vond het decolleté van studente Jeanne aanstootgevend omdat het te veel van het lichaam ontblootte, waardoor haar lichaam een seksuele connotatie kreeg voor haar. En dat is historisch gezien heel interessant. Want in de afgelopen eeuwen is het menselijk lichaam steeds meer geseksualiseerd. In de jaren ‘70 kon je nog naar een nudistenstrand om te zonnen. Je naakte lichaam was daar ter recreatie, niet ter procreatie. De meeste mensen moeten daar nu niet meer aan denken. Zij vinden het tonen van een naakt lichaam onmiddellijk een seksuele handeling.

Naakte billetjes in de kerk

“Ik liep een aantal jaren geleden met een Amerikaanse collega door de kerk, die aanstoot nam aan de naakte billetjes van de putti, die kleine engeltjes die zo weelderig vliegen op religieuze afbeeldingen en in houtsnijwerk etc. Voor haar grensde die putti’s in de kerk aan kinderporno. En ze vond dat de billetjes bedekt moesten worden.” Zo’n reactie geeft aan dat er iets grondig is verschoven vanaf de Middeleeuwen – toen een dorpsgemeenschap nog gezamenlijk naakt in bad kon zitten - naar nu. 

Vanaf de vroegmoderne tijd is seks een steeds belangrijkere rol gaan innemen in ons denken, we zijn geseksualiseerd. De Engelse professor Faramerz Dabhoiwala schreef onlangs een boek over 'The First Sexual Revolution' in de 17e en 18e eeuw. Jonathan Israel schreef 'Radical Enlightenment'. Zij laten zien hoe filosofen zoals Hobbes, Descartes, Spinoza en libertijnen de visie op de mens veranderden door aan te geven hoezeer de mens een seksueel wezen is, bepaald door drift.

"In de 17 en 18e eeuw werd de pornografie uitgevonden als marktproduct"

De medische wetenschap ontdekte seks als onderwerp, legde sperma onder de microscoop, analyseerde de clitoris en dierlijke voortplantingsorganen. “Moral philosophers” bogen zich over het probleem van de prostitutie. Seks werd daardoor een zeer belangrijk onderwerp, niet alleen om de mens, zijn driften en de voortplanting te begrijpen. Maar veel breder, om te begrijpen hoe de samenleving werkt en wat “het zelf” beweegt. Als je nu aan iemand vraagt om zichzelf te beschrijven, zal daar al snel iets over seksualiteit bij komen (ik ben hetero). Dat is voor een Middeleeuwer een weinig interessante observatie (die omschrijft zichzelf liever in termen van bloedlijn, afkomst).

"We zijn tegelijk overgeseksualiseerd en preutser geworden"

Met de opkomst van de massamedia en de tanende grip van kerk en overheid is seks echt overal terecht gekomen. Onze media hebben een groot seksaanbod. Het internet resulteerde in een enorme gratis porno-aanbod. Dat maakt dat het lichaam geseksualiseerd wordt.

Daar wordt heel verschillend op gereageerd. Veel jongeren keren zich af van die overseksualisering. En gaan zich ‘ontseksualiseren’. Door zich te bedekken met baarden en kleren. Niet meer naakt in de sauna te zitten. Ze passen wel op voor ‘metoo’, willen geen aanstoot geven. Anderzijds zie je nu ook meisjes als Jeanne, die vinden dat een diepe decolleté moet kunnen. Zonder dat iemand daar commentaar op mag geven of dat als seksueel mag duiden.

Lees ook: