Waarom de landbouwers in Europa en bij ons actievoeren

In verschillende landen in Europa, ook bij ons, komen landbouwers de voorbije weken op straat om te protesteren. Lange tractor-colonnes, blokkades van wegen en wegversperringen... De redenen voor het protest zijn uiteenlopend, het is dan ook moeilijk om een compleet overzicht te maken.

Ze kunnen per land ietwat anders zijn, naargelang de maatregelen die per land genomen worden, of de plannen die er op tafel liggen. Maar er lijkt wel een gemeenschappelijke deler: er is onvrede over het Europese landbouwbeleid, dat onder meer strenge milieuregels oplegt, en over de almaar gestegen kosten.

1. Europees financieringsbeleid

Europa heeft een grote vinger in de pap als het gaat over landbouw. De Europese regelgeving voor de sector is redelijk complex. We beperken ons tot twee domeinen: subsidies en duurzaamheid.

De landbouwuitgaven nemen een grote hap uit de begroting van de Europese Unie. Landbouwers moeten aan allerlei voorwaarden voldoen om recht te hebben op steun. Aan het systeem wordt ook voortdurend gesleuteld. Op dit moment geldt onder meer dat de hoeveelheid steun die een landbouwer krijgt afhankelijk is van het aantal hectaren dat hij bewerkt. Dat betekent dat de grootste producenten de meeste subsidies krijgen.

Kleinere landbouwbedrijven zeggen dat ze daardoor in de problemen komen. Het is een van de redenen waarom sommigen zich genoodzaakt zien de handdoek in de ring te gooien.

Lees verder onder de foto

2. Europese milieuregels

Europa gebruikt de subsidies de laatste jaren ook als hefboom om landbouw ecologischer en duurzamer te maken. Vijf jaar geleden kwam de Europese Commissie met de Green Deal, een programma waarmee ze Europa tegen 2050 klimaatneutraal wil maken. Dat betekent dat Europa tegen die tijd netto een nuluitstoot van broeikasgassen wil bereiken.

Alle sectoren moeten daartoe bijdragen, ook de landbouw. En dat probeert Europa op allerlei manieren te stimuleren en af te dwingen. In ruil voor subsidies moeten landbouwbedrijven bijvoorbeeld 4 procent van hun land laten braak liggen. En ze moeten het gebruik van meststoffen met minstens 20 procent verminderen.   

Landbouwers klagen aan dat deze maatregelen de Europese landbouwsector zwakker zullen maken ten opzichte van de invoer uit andere landen.

3. Gestegen kosten

Volgens het Landbouwrapport van het Vlaams Agentschap Landbouw en Zeevisserij gaat het gemiddeld genomen wel goed met de landbouw in Vlaanderen. Het aantal landbouwbedrijven daalt, maar ze worden wel steeds groter. En daardoor stijgt ook de omzet per bedrijf. Daarnaast is de Vlaamse landbouw in verhouding ook minder afhankelijk van Europese subsidies.

Maar die cijfers geven wel een vertekend beeld, want de (glas)tuinbouw doet het in verhouding veel beter dan bijvoorbeeld de veeteelt en de melkveesector. En bijna de helft van alle landbouwbedrijven houden zich bezig met veeteelt. Zij tekenden de laatste jaren vooral rode cijfers op.

De opeenvolging van de coronacrisis, de oorlog in Oekraïne, de stijgende prijzen voor energie en grondstoffen en de toenemende inflatie bracht veel kleinere landbouwbedrijven nog meer in financiële problemen. Intussen wordt de druk om te verduurzamen almaar groter, maar dat vraagt veel investeringen. Kosten die veel landbouwers niet (meer) of nauwelijks kunnen dragen.

Lees verder onder de foto

4. Andere factoren

Daarnaast zijn er heel wat andere factoren die tot onrust leiden bij de landbouwers. Bij ons is er bijvoorbeeld heel veel wrevel over het stikstofbeleid in Vlaanderen. De landbouwsector vindt dat er van hen in verhouding tot de industrie veel meer inspanningen worden gevraagd. Bovendien is er veel juridische onduidelijkheid over wat nu wel nog kan en wat niet.

Algemeen is er de klimaatverandering, waar landbouwers in verschillende Europese landen nu al de gevolgen van voelen. De voorbije twee jaar kampten meerdere teelten met tegenvallende oogsten als gevolg van aanhoudende droogte, bijvoorbeeld. Dat baart ook zorgen.

Is er een oplossing?

De Europese Commissievoorzitter Ursula Von der Leyen heeft intussen een discussiepanel opgestart, met vertegenwoordigers uit de landbouw, de voedingsindustrie, het middenveld... Het panel komt tot het einde van de zomer elke 4 tot 6 weken samen om de problemen te bekijken die de landbouwsector naar voren schuift.

"We zijn het er allemaal over eens dat de uitdagingen zonder enige twijfel toenemen", zei Von der Leyen bij de opstart van het panel. "Concurrentie uit het buitenland, overreglementering, klimaatverandering, het verlies aan biodiversiteit, het zijn er maar een paar."

Het is maar de vraag of er uit die panelgesprekken oplossingen kunnen komen.

Bron: vrtnws.be en 'De Wereld Vandaag'