Waarom een doodgewone steen meenemen van vakantie je een zware straf kan opleveren

"De kans dat je iets met archeologische waarde in Turkije opraapt, is reëel", zegt Ralf Vandam, professor archeologie aan de VUB. "De wetgeving daarrond is er dan ook erg streng. Het is dus beter dat je niets meeneemt, anders kan je in de problemen komen op de luchthaven."

In samenwerking met de KU Leuven coördineert Vandam veldwerkprojecten in Sagalassos, een oude opgravingssite in Turkije. "Als wij in Turkije in een veld rondlopen, dan kunnen we makkelijk zien of iets natuurlijk is of dat het een archeologische waarde heeft. Voor een toerist is dat minder evident natuurlijk."

Daarom waarschuwt ook collega Jeroen Poblome, professor archeologie aan de KU Leuven, dat toeristen beter geen gevonden stenen of andere voorwerpen meenemen vanuit Turkije: "alles wat je daar vindt, is in principe eigendom van de Turkse overheid. Dat is in ons land niet anders. Je laat alles dus best gewoon liggen."

Vast in Turkije

Dat de regels streng zijn, ondervindt nu ook een jong koppel uit Antwerpen dat afgelopen weekend werd tegengehouden op de luchthaven in Antalya. Kim en Warre staken nietsvermoedend drie stenen in hun koffer als aandenken aan hun vakantie in Turkije. Op de luchthaven werden ze tegengehouden op verdenking van de smokkel van archeologische artefacten. Het koppel mag nu het land niet verlaten.

Kim en Warre lieten aan de redactie van VRT NWS weten dat er een onderzoek is gestart om na te gaan of de stenen iets van archeologische waarde hebben. "Dat kan even duren voor daar een antwoord op komt", zegt Vandam. "De authenticiteit van de voorwerpen moet worden nagegaan door de archeologen ter plaatse. En dan zal er hoogstwaarschijnlijk nog heel wat administratie volgen. Dus dat kan dagen tot enkele weken duren."

Strenge wetgeving

De strenge wetgeving is er niet alleen in Turkije. "Dat geldt ook voor de rest van de Mediterraanse regio. De landen uit die omgeving hebben een heel rijk archeologisch patrimonium. Daarom hebben ze een strenge regelgeving om hun erfgoed te beschermen."

En dat is nodig, klinkt het bij professor Vandam. "Er gebeuren heel wat misdrijven. Jaarlijks vind ik sporen van illegale opgravingen op archeologische sites in Turkije. Het idee erachter is dat daar goud en tal van waardevolle artefacten te vinden zijn die op de zwarte markt verhandeld kunnen worden. Dus om systematische plunderingen en handel aan banden te leggen is zo'n strenge wetgeving echt wel nodig."

Ook voor onderzoekers gelden er strenge regels. "Wij kunnen ook niet zomaar scherven uitvoeren om ze in ons land te laten analyseren. Zo mogen artefacten enkel buiten Turkije onderzocht worden als een analyse in eigen land onmogelijk is. In dat geval, komt daar dan ook een administratieve rompslomp bij kijken."

"Daarom waarschuw ik ook mijn eigen studenten als ik ze meeneem naar veldwerkprojecten in dat gebied", gaat Vandam verder. "Artefacten en stenen zijn not done, maar mijn advies aan de studenten is ook om zelfs geen souvenirs die lijken op artefacten mee te nemen om misverstanden te vermijden. Maar dat is wel perfect mogelijk."

Reisadvies en gezond verstand

Maar zijn toeristen wel voldoende op de hoogte van de strenge wetgeving? "Dat is een goede vraag", reageert Vandam. "Voor de professionals zijn het wettelijke kader en de geldende maatregels duidelijk. Ik kan me voorstellen dat dat voor een toerist minder evident is. Misschien is het een goed idee dat die info wat beter gecommuniceerd wordt aan mensen die naar Turkije reizen."

Misdrijf

Nochtans schrijft de website van Buitenlandse Zaken onder het reisadvies naar Turkije nadrukkelijk dat het ten strengste verboden is om antiquiteiten, mineralen of gevonden voorwerpen, zoals stenen, te exporteren, zelfs al vertonen ze geen enkele cultuur-historische waarde. 

Zo staat er dat het meenemen van een voorwerp, hoe klein ook, uit een archeologische vindplaats in het Turkse strafwetboek beschouwd wordt als een misdrijf en gelijkgesteld wordt met de illegale uitvoer van antiek. Op smokkel staan ernstige sancties, zoals zware boetes en gevangenisstraffen van 10 tot 20 jaar. 

"Iets is altijd van iemand"

Professor Poblome is er daarom ook iets harder in. Volgens hem is het een zaak van gezond verstand. "Iets is altijd van iemand. De grond én wat erop ligt. Of dat nu van een staat, gemeenschap, of particulier is, dat maakt niet uit. Je blijft er normaal gezien, zonder een akkoord, van af", aldus Poblome. 

Bron: vrtnws.be en 'De Wereld Vandaag'