Waarom ergeren we ons? "Het is cultureel bepaald"

Een sluimerende boosheid die de kop opsteekt wanneer iemand iets onverwacht doet (of net niet doet); zo kan je ergernissen het best omschrijven. “Het zijn meestal situaties waar je naast grijpt, die net iets anders aflopen dan je in je hoofd hebt”, vertelt professor in de culturele en sociale psychologie Batja Mesquita.

Niet levensbedreigend

“Het gaat vaak om pietluttigheden. We spreken over ergernissen als de situatie niet levensbedreigend is, maar toch anders dan je het graag had gezien.” Het gevoel dat je krijgt als je partner je bedriegt, zal iemand dus niet snel een ergernis noemen.

“Hoe meer verwachtingen je hebt van het leven, hoe meer ergernissen je kan hebben”, voegt Mesquita toe. “En dat is zeker zo als je veel verwachtingen hebt waarvan je denkt dat ze ingelost zullen worden. Ergernis gaat er namelijk ook om dat je denkt recht te hebben op een goed verloop van de situatie. Het is geen vorm van berusting. Ergernis betekent dat je er bijna was.”

Duidelijk signaal

Heeft jezelf ergeren dan ook een nut? “Het helpt je om wat jij in je hoofd had zo goed mogelijk te verdedigen”, zegt Mesquita. “Dat verandert niet meteen iets aan de situatie, maar het toont wel duidelijk wat jij wil. Het kan een signaal aan jezelf én een signaal aan een ander zijn.”

“Evolutionair lijkt ergeren niet meteen een nut te hebben. Negatieve gevoelens in het algemeen hebben ons natuurlijk wel bewust gemaakt van situaties die niet goed voor ons zijn. Denk aan het afbranden van je huis of de nabijheid van een roofdier.”

Leven in eigen handen

Mesquita is ook auteur van het boek ‘De emoties tussen ons. Hoe cultuur onze emoties bepaalt’, dat binnen een kleine maand verschijnt. Daaruit blijken ergernissen veel te maken te hebben met hoe onze cultuur in elkaar zit. “Mensen gaan ervan uit dat ze rechten hebben en ergens op kunnen rekenen in het leven. Dat is niet in alle culturen en alle tijden zo.”

“Kijk bijvoorbeeld naar minder individualistische samenlevingen of tijden waarin het geloof in God heel sterk was. Mensen hebben daar minder het gevoel dat ze hun eigen leven in handen hebben en ergeren zich dan ook minder aan de kleine dingen.”

“Kleine kinderen hebben ook minder ergernis”, zegt Mesquita. “Ze verwachten namelijk gewoon minder.”

Grotere plaatje

Je ergernissen loslaten is niet altijd gemakkelijk, maar Mesquita geeft toch wat tips. “Je kan proberen om afstand te nemen van je directe doelen en van hoe erg die ergernis is.”

“Relativeren is sowieso het sleutelwoord: probeer het grotere plaatje van bijvoorbeeld je relatie te zien. Of vertel jezelf: die baby kan er ook niets aan doen dat hij moet huilen.”