Wanneer de leerkracht niet meer door dezelfde klasdeur als de directeur kan: aantal conflicten neemt toe

Op haar 14e wist Amélie* al dat ze later leerkracht zou worden. Na haar studies begint ze op de school waar ze al sinds haar kleutertijd schoolliep. Wanneer de directeur met pensioen gaat, vindt de school in een eerste ronde geen geschikte kandidaat. Een leerkracht uit het korps krijgt de vraag om de functie over te nemen.

Aanvankelijk lijkt dat goed te gaan, maar Amélie voelt na enkele jaren hoe collega’s tegen elkaar worden opgezet. Wanneer ze zelf kwaliteitsproblemen op school aankaart, krijgt ze van haar directie de raad dat het soms beter is om je mond te houden. De spanningen beginnen aan haar zelfvertrouwen te vreten en Amélie valt voor lange tijd ziek uit.

Ook Lieve* valt uit. Ze gaf tot vorig schooljaar les in het buitengewoon secundair onderwijs. Tot een leerling haar bedreigt en met z’n vuist in haar gezicht slaagt. Gevolg: een whiplash en angstaanvallen, waarvoor ze psychologische begeleiding krijgt. 

Na het incident voelt ze zich niet gesteund door haar directie. Die vraagt haar de leerling een tweede kans te geven en raadt haar af om naar de politie te stappen. Het incident is voor Lieve de druppel. Al jarenlang loopt ze met het gevoel rond dat wie ingaat tegen de mening van de directie, daarvoor afgestraft wordt.

Veel directeurswissels en mensen met weinig ervaring

Beide leerkrachten kloppen aan bij COnneCt, een begeleidingsdienst van COC, de grootste onderwijsvakbond. Daar zien ze het aantal conflicten tussen leerkrachten en directies stijgen. "Het gaat vaak om complexe verhalen, maar doorheen de jaren merken we dat directieproblemen meer een hoofdrol beginnen te spelen," zegt Gert Maene.

De afgelopen 4 jaar werden 650 personeelsleden door hem en zijn collega intensief begeleid voor bijvoorbeeld pestproblemen, problemen met de werkdruk of problemen met de fysieke of mentale gezondheid. Bij meer dan een derde van de dossiers was de hoofdoorzaak een conflict met de directie.

Maene is zelf jarenlang directeur geweest en weet hoe complex de job is: "Je moet heel veel vaardigheden combineren", zegt hij. "In de verhalen die we binnenkrijgen merken we dat het vaak om onervaren schooldirecteurs gaat waarmee de communicatie moeilijk loopt. Scholen vinden steeds minder kandidaten. Bovendien houden directeurs de job niet altijd lang vol, waardoor je veel wissels krijgt."

Dat bleek recent ook uit de cijfers: tijdens het schooljaar 2022-2023 kreeg bijna de helft van alle Vlaamse basis- en secundaire scholen een nieuwe directeur. Eind juli stonden volgens VDAB-cijfers nog 113 vacatures voor schooldirecteur open in het basis- of secundair onderwijs.

Katholiek Onderwijs Vlaanderen kan niet bevestigen dat het aantal conflicten groeit, maar ziet wel hoe schoolteams meer onder druk komen te staan, bijvoorbeeld door het lerarentekort.

"Directeurs besteden uren aan het zoeken van leraren die ze niet meer kunnen besteden aan het effectief leiden van een school", legt Pieter-Jan Crombez van de katholieke onderwijskoepel uit. "Directies voelen zich soms overspoeld door wat op hen afkomt, personeelsleden koesteren soms verwachtingen die niet altijd waar te maken zijn."

"Daarbovenop komen de vele onderwijsvernieuwingen en hervormingen die in sneltempo moeten worden uitgevoerd, en de complexe en vaak onduidelijke regelgeving als bron van spanning", gaat Crombez voort.

Maar de rol van een schooldirecteur is wel bepalend voor leerkrachten en leerlingen, zegt Maene: "Een goede directeur kan een boost geven aan je schoolteam, die impact is enorm. Maar in het andere geval is het moeilijk om problemen weg te werken."

Vraag naar meer opleiding en begeleiding

COC pleit daarom voor een opleiding voor directeurs die geïnteresseerden kunnen volgen vóórdat ze starten aan de job. "Directeurs mogen niet langer vanuit het niets in hun functie gekatapulteerd worden", zegt Koen Van Kerkhoven, secretaris-generaal van COC. "Een opleiding die vertrekt vanuit een kernprofiel kan toekomstige directeurs veel beter voorbereiden op de uitdagende job."

Bij de directeurs zelf is er alleszins interesse in meer opleiding. Het postgraduaat 'schoolleider in het secundair onderwijs' aan de UAntwerpen heeft het aantal deelnemers dit jaar opgetrokken: 114 directeurs uit het katholiek onderwijs zijn er dit schooljaar gestart. Daarnaast volgen ook bijna 500 van hun basisschooldirecteurs momenteel een directieopleiding. Dat is de helft meer dan 5 jaar geleden.

In het gemeenschapsonderwijs moeten directeurs eerst intern een certificaat behalen voor ze aan de job mogen starten. "We pleiten er bij de Vlaamse regering wel voor om toekomstige directeurs eerst te laten dubbellopen. Een proefproject enkele jaren geleden was succesvol, maar kreeg helaas geen vervolg," zegt Nathalie Jennes van het GO!. "Ook eenvoudige en stabiele regelgeving en een flexibeler personeelsbeleid zou helpen om conflicten te vermijden," voegt Pieter-Jan Crombez toe.

Voor leerkracht Amélie begint tijdens haar herstel de goesting in het onderwijs weer te groeien. Ze start halftijds op in een andere school en wordt er met veel begrip en warmte omkaderd: "Mijn geloof in directies is gelukkig al een stuk teruggekomen. Ik ben heel blij dat ik heb kunnen zien dat het ook anders kan."

*Amélie en Lieve zijn schuilnamen. Hun echte namen zijn bekend bij de redactie.

Bron: vrtnws.be en De Ochtend