Zijn in China de eerste genetisch gewijzigde baby's geboren? "Bizar verhaal met nog veel vragen"

Twee mooie, kleine, Chinese meisjes, Lulu en Nana, kwamen enkele weken geleden wenend en gezond ter wereld. Ze zijn ondertussen thuis bij hun ouders." Aan het woord is de Chinese onderzoeker He Jiankui van de University of Science and Technology uit Shenzhen in een filmpje op Youtube. Niets bijzonders zou je denken, ware het niet dat het DNA van de twee meisjes lichtjes is aangepast, nog voor ze geboren waren.

De wetenschappers hebben in de embryonale fase het gen CCR5 uitgeschakeld waardoor de meisjes resistent zouden zijn tegen HIV, het virus dat aids veroorzaakt. Op die manier zouden Lulu en Nana de eerste baby’s ooit zijn die genetisch zijn aangepast. Maar klopt het hele verhaal wel?

Ziekenhuis en universiteit waren niet op de hoogte

"Wat deze wetenschapper beweert, is zeer uitzonderlijk en heeft dan ook zeer uitzonderlijk bewijs nodig", zegt onderzoekster Hetty Helsmoortel van de UGent. "Als het nieuws klopt, dan is dit historisch en van dezelfde grootorde als de eerste proefbuisbaby destijds. Maar voorlopig weten we nog maar heel weinig. Het nieuws is niet gepubliceerd in een wetenschappelijk tijdschrift, maar is door de wetenschapper zelf aangekondigd in enkele filmpjes op Youtube. Dat is niet de normale gang van zaken."

Ik had gehoopt dat het enkel voor levensbedreigende genetische aandoeningen zou worden gebruikt. Maar iedereen wist: als het gebeurt, zal het in China zijn.

In de wetenschappelijke wereld worden nieuwe resultaten normaal gezien gepubliceerd, nadat ze door andere, onafhankelijke wetenschappers zijn gecontroleerd. Hier is dat voorlopig nog niet gebeurd. Veel wetenschappers reageren dan ook sceptisch op het verhaal en willen eerst meer bewijzen zien. Intussen verklaren ook de universiteit en het ziekenhuis waar He Jiankui aan verbonden is dat ze niet op de hoogte waren van het onderzoek en distantiëren zich. Zij gaan een onderzoek opstarten.

"We weten wel vrij zeker dat de wetenschappers geprobeerd hebben om het DNA van embryo’s aan te passen", verduidelijkt Helsmoortel, "en dat er een tweeling is geboren. Maar is de genetische aanpassing gelukt? En is de tweeling effectief resistent tegen HIV? Dat weten we niet. Maar als het klopt zijn er wel grote, ethische bezwaren."

Stap dichter naar baby's op maat?

Genetische modificatie gebeurt al jaren en zit sinds de komst van CRISPR in een stroomversnelling. CRISPR is een relatief nieuwe, revolutionaire techniek die het mogelijk maakt om eenvoudig te knippen en plakken in DNA van levende organismen. Op die manier zouden genetische aandoeningen kunnen worden weggeknipt.

Er gebeuren al experimenten met CRISPR op planten, dieren en zelfs, onder strikte voorwaarden, op mensen. Bij terminale kankerpatiënten bijvoorbeeld. Ook onderzoek op menselijke embryo's is toegestaan, maar de embryo's laten geboren worden, is in veel landen wel verboden. Ook in China is er een richtlijn die dat verbiedt. Wetenschappers over de hele wereld reageren dan ook verontwaardigd op dit nieuws.

“We weten nog niet of CRISPR echt veilig is bij embryo's, we weten niet wat de effecten op lange termijn zijn. Ik ben voorstander van de techniek, maar het is nog veel te vroeg om dit al op menselijke embryo's toe te passen. Daarnaast zijn er andere, doeltreffende manieren om geen HIV op te lopen. Ik had gehoopt dat het enkel voor levensbedreigende genetische aandoeningen zou worden gebruikt. Maar iedereen wist: als het gebeurt, zal het in China zijn.”

Dokter Jiankui belooft dat alle gegevens en resultaten binnenkort uitgebreid gepubliceerd worden.

Beluister het gesprek met Hetty Helsmoortel in 'De Wereld Vandaag':

Bron: vrtnws.be en 'De Wereld Vandaag'