"Zijn kompanen vermoordden iedereen in Europa, maar deze Duitse consul redde een jodin in het getto van Shanghai"

Toen de joodse bevolking tijdens de Tweede Wereldoorlog in het nauw gedreven werd, weerklonk deze raad: ga naar Shanghai.

“Het was een van de weinige steden waar je geen visum voor nodig had in die tijd”, zegt journaliste Joan Veldkamp in Interne Keuken. “Tussen de 18.000 en 25.000 joden vluchtten met de moed der wanhoop uit Europa naar daar.”

Op cruise

De joodse vluchtelingen reisden naar Shanghai met de boot. “Van de hel kwamen zij in de hemel terecht. De boot die hen daarheen voer, was een cruiseschip. Opeens waren ze niet meer de gestigmatiseerde joden. Er waren ook Duitse stewards, die hen heel vriendelijk behandelden.”

Opeens waren ze niet meer de gestigmatiseerde joden

“De reis moet een adempauze geweest zijn. Even weer in de normale, in de plezante wereld. Daarna begon het pas. Je komt aan, je moet helemaal opnieuw beginnen.”

Ruchtbaarheid

“In Shanghai was er een kleine joodse gemeenschap: Irakese joden, gevlucht voor het Ottomaanse leger, en Russische joden die na de revolutie gevlucht zijn. Die gemeenschap nam de taak om die joden op te vangen serieus, maar was niet opgewassen tegen de influx.”

“Ze wilden niet te veel ruchtbaarheid geven aan hun aankomst, anders zou de haven misschien afgesloten worden. Ze moesten voor opvang zorgen, vaak in barakken. Sommigen probeerden een huisje in de stad te huren.”

Getto

Uiteindelijk werden de joodse vluchtelingen toch in een getto gestopt. “Samen met de arme Chinezen in een buurt die eerder gebombardeerd was.”

“Het getto had een hek en werd bewaakt, erg indrukwekkend. De joden leden er honger. Er was op een bepaald moment geen voeding meer in Shanghai, dus ook niet meer in het getto. Maar dat is niet te vergelijken met het getto van Warschau, dat helemaal uitgehongerd werd.”

Duitse buurt

“Eigenlijk bleef het een gewone buurt. Op een bepaalde manier hadden de joden er een kans om daar een gemeenschap te creëren.”

Nazifunctionarissen gingen naar het getto om zich wat meer thuis te voelen

“De joodse buurt had iets Duits. De nazi’s ter plaatse gingen daarheen, omdat er een Duitse sfeer hing, met een konditorei, pretzels, Duits bier. Ze kwamen er om zich wat meer thuis te voelen.”

Gered door nazi’s

“Ik heb gesproken met twee tachtigers die destijds opgroeiden in dat getto. De moeder van een van de twee was hoedenmaakster. Een van haar beste klanten was de vrouw van de Duitse consul. De twee waren vrienden.”

“Op een bepaald moment is de hoedenmaakster ziek geworden. Ze had een medicijn nodig dat niet in Shanghai te vinden was. Haar vriendin overtuigde haar man, de consul, om dat geneesmiddel per diplomatieke post uit Berlijn te laten overkomen.”

Zijn kompanen vermoordden iedereen in Europa, maar deze Duitse consul redde een jodin in Shanghai

“En dat heeft hij gedaan. Terwijl zijn kompanen iedereen vermoordden in Europa, had die consul een jodin in Shanghai gered.”

“Oorlog is niet zwart-wit. Wie ver van Europa zat, keek met heel andere gevoelens naar die oorlog.”

Herbeluister het fragment hier vanaf minuut 6.