"Zonder voorbereiding kan je niet vertrekken": hoe gevaarlijk is het voor journalisten werken in oorlogsgebied?

Na Israëlische precisiebombardementen in het zuiden Beiroet trokken VTM-journalist Robin Ramaekers en cameraman Stijn De Smet naar een nieuw bombardement, dit keer in het centrum van de Libanese hoofdstad. 

Tijdens het draaien van hun beeldverslag raakten de 2 Belgen echter zwaargewond: niet door Israëlische bommen, maar door een groep mannen die de 2 mannen belaagde. De mannen beschuldigden de Belgen ervan te spioneren voor Israël. 

De cameraman werd in zijn been geschoten, de journalist werd in zijn gezicht geslagen. Ook hun fixer, hun lokale tussenpersoon, deelde in de klappen.

Was het veilig genoeg?

Volgens oud-oorlogsjournalist Peter ter Velde is het meestal niet raadzaam om vlak na een bombardement ter plaatse gaan als journalist. Dat zei hij in De Wereld Vandaag.

Zo weet hij dat zelfs Libanese journalisten in Beiroet nu vaak eerst lokale mensen ter plaatse sturen om in te schatten of de situatie veilig genoeg is voor journalisten.

Robin Ramaekers heeft gisteravond met zijn cameraman en hun lokale fikser beslist dat het veilig genoeg was om te gaan kijken naar de impact van het Israëlische bombardement. Dat weet VRT NWS-collega Inge Vrancken dan weer, die vandaag met Ramaekers heeft gesproken. 

Bewust zijn van de gevaren

Als oorlogsjournalist met veel ervaring in Afghanistan, geeft Peter ter Velde trainingen aan collega’s, zogenoemde Hostile Environment Awareness Trainingen. Tijdens zulke opleidingen worden journalisten voorbereid op gevaarlijke opdrachten in conflictgebieden. Zoals de benaming al zegt, is het vooral de bedoeling dat journalisten zich bewust zijn van de vijandige omgeving waarin ze werken.

En vijandig, dat is Beiroet sinds de Israëlische aanvallen op Hezbollah-doelwitten in Libanon zonder twijfel geworden. “Mensen zijn er heel erg emotioneel. Soms gedragen ze zich ook agressief tegen buitenlandse journalisten. Ze lopen op de toppen van de tenen.” Een sfeer dus waarin het moeilijk en gevaarlijk is om als journalist te werken.

De Awareness-trainingen die hij geeft, zijn daar heel erg op gericht, legt Ter Velde uit. “Je moet je er heel goed van bewust zijn waar je naartoe gaat, wie de mensen zijn die er wonen en hoe ze naar je kijken.”

Bij dit soort trainingen is de voorbereiding zowat àlles, beklemtoont Ter Velde. Als oorlogsjournalist kan je niet onvoorbereid naar een plek gaan waar wordt gevochten, “en zeker niet naar plaatsen zoals Beiroet, waar de emoties en dus ook de agressie toenemen”, waarschuwt hij.

Peter Ter Velde weet niet waarom de VTM-collega’s er gisteravond wel naartoe zijn gegaan, maar journalisten moeten zich voor hun eigen veiligheid altijd de vraag stellen of ze überhaupt naar een plaats moeten gaan die net gebombardeerd is, zegt de Nederlander. Als je als journalist besluit toch ter plaatse te gaan, moet je heel alert zijn. “Al je sensoren moet aanstaan om de situatie te beoordelen.”

Een goede journalist moet dus ten eerste goed voorbereid zijn. Ten tweede moet je je ter plaatse heel goed bewust zijn van de gevaren en daarnaar handelen. Ten slotte is het ook belangrijk om achteraf goed te verwerken wat je in het oorlogsgebied allemaal hebt meegemaakt. Dat kan door goed te debriefen, tijdens een gesprek met een psycholoog. Die drie dingen zijn de hoofdbestanddelen van het soort trainingen dat Ter Velde geeft. 

Grote media, waaronder de VRT en VTM, laten hun oorlogsjournalisten dergelijke trainingen volgen. Maar Ter Velde heeft weet van journalisten die op dit moment in Beiroet aan de slag zijn zonder zo’n opleiding. “Er lopen daar mensen - avonturiers - die amper weten in welk land ze bezig zijn en daardoor extra risico’s lopen.”

Maar ook getrainde journalisten zijn natuurlijk niet zonder risico in oorlogsgebied. Dat toont het incident met de VTM-collega’s aan. “Dit heeft een impact op onze hele journalistieke gemeenschap,” besluit Ter Velde, “want we weten dat dit ons allemaal kan overkomen”.

Bron: vrtnws.be en De Wereld Vandaag