De Wereld van Sofie
Lies en Eric hebben afantasie: ze zien geen beelden in hun hoofd
do 17 dec. - 0:13
Lies
"Ik kwam tot het besef dat ik afantasie heb toen mijn dochtertje naar mij kwam met de vraag: "'As je je ogen toedoet, en iemand zegt: stel je een tafel voor waar een mok op staat, en die mok valt van de tafel, welke kleur heeft die mok dan?' Dan bleef het stil bij mij want ik zag geen mok, die bestaat niet in mijn verbeelding. Toen zei mijn dochter, 'mama, ik heb dat ook'. Maar ik had er dus nooit eerder bij stilgestaan. Ik mediteer af en toe, en dan zeggen ze bijvoorbeeld wel dingen als 'beeld je in dat je aan het strand bent.' Maar dat is dan voor mij eerder een concept of een idee dan een beeld."
"Anders dan je misschien zou denken gaat boeken lezen bij mij heel vlot. Ik hoef me niet bezig te houden met hoe de dingen eruitzien, ik kan me concentreren op de taal en de gebeurtenissen en de psychologie die erachter zit. Nog een voordeel: ik ben nooit teleurgesteld bij verfilmingen van boeken want ik had me toch geen beeld gevormd van hoe de personages er zouden uitzien."
"Het voelt wel wat aan als een gemis maar nu ook weer niet als een beperking in mijn dagelijkse leven".
Eric
"Ik herken dit verhaal heel erg. Als ik mijn ogen sluit, blijft het zwart. Ik heb nooit begrepen wat 'je iets inbeelden' betekende. Toen ik op school woordenlijsten uit het hoofd moets leren dan ging dat heel moeilijk. Ik deed er een uur en een kwartier over, terwijl een ander daar maar tien minuten voor nodig had. Ik moest het echt in mijn hoofd stampen. Mijn vrouw zei altijd dat ze filmpjes zag in haar hoofd en dan wist ik niet waar ze het over had. Als ze vertelde dat haar hoofd na een vakantie vol zat met indrukken, dacht ik: 'dat heb ik nu nooit.' Ik heb wel herinneringen maar er zitten nooit plaatjes bij."
"Ik ben in 1949 geboren via een tangbevalling en ik denk dat er toen een oogzenuw geraakt is. Ik heb een lui oog en een slechte kortetermijngeheugen. Ik vermoed dat mijn afantasie daarmee te maken heeft."
Noch Lies noch Eric hebben er ooit met een expert over gepaat.
Steven Laureys: "Mentale beeldvorming is voor iedereen anders. Soms zijn er extreme vormen, zoals afantasie."
Steven Laureys, wereldautoriteit in de neurologie, verbonden aan de Universiteit van Luik, auteur van boeken als 'Ons briljante brein en 'Het no-nonsense meditatieboek', is zeer geboeid door afantasie. Al moet hij er meteen bijzeggen dat er nog heel weinig over geweten is. "Dit toont nog eens aan hoe moeilijk het voor wetenschappers is om het subjectieve, het persoonlijke objectief te gaan meten. Het fenomeen is al meer dan 100 jaar geleden beschreven, maar het is pas sinds een vijftal jaar dat mijn collega Adam Zeeman afantasie is gaan bestuderen met behulp van hersenscans. "
"We zien dat het in bepaalde families vaak meerdere keren voorkomt wat lijkt aan te tonen dat het genetisch bepaald is, maar de getuigenis van Eric doet vermoeden dat ook een trauma of hersenletstel de oorzaak kan zijn. Altijd welkom in onze ziekenhuis voor een scan, Eric!"
"Ons brein is natuurlijk zeer complex. Mentale beeldvorming is heel krachtig, helpt om je dingen in te beelden of je de toekomst voor te stellen. Maar die mentale beeldvorming is voor iedereen anders. En soms zijn er extreme vormen, zoals afantasie. We zien ook dat bij kunstenaars soms het omgekeerde voorkomt: een soort hyperfantasie."
"Ook opvallend: we merken dat mensen met afantasie zich in hun dromen soms wél dingen kunnen voorstellen. (Ook bij Lies is dit het geval). Dit toont hoe boeiend maar ook hoe complex de connectie tussen het brein en de visuele hersenschors is."
Lies wou nog weten of je visuele inbeelding kan aanleren, je brein hiervoor kan trainen? Laureys: "Ik kan niet naar studies verwijzen, maar het brein is plastisch, en kan permanent veranderen. Dus bepaalde oefeningen zouden kunnen helpen om er beter in te worden. Wij werken in ons ziekenhuis veel met hypnose. Dat is een manier om bepaalde verbindingen in je brein op een andere manier te zien functioneren en zo ook meer aan mentale beeldvorming te kunnen doen."
