Mag mijn voorschotfactuur zomaar stijgen? En heb ik recht op sociaal tarief? Jouw vragen beantwoord

Waarom verlaagt de btw niet naar 6 procent? Energie is geen luxeproduct.

“Klopt”, zegt energie-expert Luc Pauwels. “Elektriciteit is een basisbehoefte, we hebben het allemaal nodig. Daarvoor gelden inderdaad lagere btw-tarieven, maar bekijk het door de ogen van de overheid: minder btw betekent minder inkomsten, en minder inkomsten betekent meer schulden.”

“En een basispakket energie met een heffing aan 6 procent, en alles daarboven aan 21 procent?”, vroegen heel wat onder jullie zich af. “Het overwegen waard”, vindt Pauwels. “Een gezin heeft een gemiddelde basishoeveelheid energie nodig. Als mensen dan meer energie willen verbruiken – om bijvoorbeeld hun buitenzwembad te verwarmen, zoals federaal minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) beargumenteerde – dan moeten ze meer betalen. In het verleden hadden we een soortgelijk systeem, maar dat is afgeschaft onder een van de vorige regeringen. Er was een hoeveelheid elektriciteit, afhankelijk van het aantal leden in je gezin, waarop je geen belasting moest betalen.” Voorlopig kwam er geen signaal uit de regering om met zo’n basispakket te werken.

Mijn energieleverancier verhoogt mijn tarief. Ik heb een vast contract, mag dat?

Pauwels is stellig: “Absoluut niet. Een tariefwijziging mag alleen aan het einde van je contract. Bij een vast contract spreek je een prijs af voor één, twee of – als je geluk hebt – drie jaar. Pas wanneer dat contract afloopt, mag de leverancier een nieuw contract voorstellen.” Nochtans geven meerdere kijkers aan dat dit wel gebeurt. “Daar hoef je zeker niet op in te gaan. Sterker nog: ik zou zelfs naar de ombudsman stappen.” Laat je volgens Pauwels ook niet in de luren leggen: “Schijnbaar geven sommige leveranciers aan dat ze meer moeten aanrekenen omdat de transport- en distributiekosten zijn toegenomen. Dat is niet waar. De prijs voor de effectieve gas en elektriciteit stijgen, dát zorgt voor een hogere factuur.”

Heb je een variabel contract, dan is het deels een ander verhaal: “Elke vier maanden kan je tarief wijzigen, maar ook hier mag een energieleverancier je niet dwingen om je voorschotfactuur te verhogen. Voorstellen staat vrij – en de kans bestaat dat je voor onaangename verrassingen komt te staan met je eindfactuur als je dat niet doet. Maar dwingen? Neen, dat is niet wettelijk.”

Vooral kleinere energieleveranciers schroomden de voorbije weken niet om hun voorschotfacturen fors op te voeren. “Zogenoemde prijsbrekers bieden energie aan scherpe prijzen aan, maar zij komen in situaties als deze het eerst in gevaar. Ze geven je een vast contract aan een lage prijs, maar moeten nu tegen een dure prijs gas en elektriciteit inkopen.”

Kom ik in aanmerking voor een sociaal tarief?

Dat hangt volgens Pauwels af van je inkomen: “Vooral mensen met een vervangingsinkomen, of mensen die een bepaalde grens niet overstijgen, hebben hier recht op. Federaal minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) heeft dat bedrag opgetrokken naar 20.000 euro. Dat is eigenlijk een coronamaatregel, die voorlopig loopt tot eind dit jaar. Momenteel gaat het door de uitbreiding om zo’n 900.000 gezinnen.”

Je kan makkelijk zelf op de website van FOD Economie nagaan of je er recht op hebt een sociaal tarief. “Al wordt dit meestal vanzelf toegekend”, weet Pauwels. “Er wordt automatisch het goedkoopste tarief op de markt voor je uitgekozen.” Maar ook de sociale tarieven blijven niet van de recente prijsstijging gevrijwaard. “Al zit er wel een plafond op: de tarieven kunnen maximaal met 15 procent voor gas en 20 procent voor elektriciteit omhooggaan.”

Zijn er ook oplossingen voor alleenstaanden of gezinnen die – zoals velen van jullie formuleerden – misschien net rondkomen, maar niet meer dan dat? “Dat is problematisch”, geeft Pauwels toe. “Verdien je bij wijze van spreken 20.001 euro, dan val je uit de boot. De middenklasse zal deze prijsstijgingen zeker voelen. Ik heb weet van een gemiddeld gezin dat 2.000 euro per jaar meer moet dokken.”

Heeft het zin om nu over te stappen naar een andere energieleverancier?

“Vergelijken kan nooit kwaad”, raadt Pauwels aan. “Ik ging net nog kijken op de website van de VREG. Alle prijzen zijn omhoog gegaan, stuk voor stuk. Maar er zijn nog steeds verschillen: je kan tot wel 200 euro besparen door goed te kijken. Veranderen gaat bovendien snel, binnen de maand kan je overstappen. Let wel goed op met eventuele extra vaste kosten – het moet nog voordelig blijven.”

Of er een goed moment is, willen jullie weten? “De winter weegt altijd zwaar op de facturen van gas en elektriciteit. Stap indien mogelijk dus liever over in de lente. Er wordt sowieso verwacht dat deze pieken in het voorjaar weer zullen afvlakken.” Maar de tarieven van vandaag zijn wellicht verleden tijd: “Volgens verschillende partijen zullen de prijzen niet meer zakken naar die van vandaag, ze zullen een tijdje op een hoog niveau blijven. Dit is een probleem dat wel even zal aanslepen.”

Gezien enkel de prijs voor gas en elektriciteit stijgt – slechts 40% van het totaalbedrag van een factuur – kan je je afvragen of je wel een dikkere trui moet bovenhalen. “Zeker wel”, vindt Pauwels. “Per eenheid energie die je minder verbruikt, betaal je namelijk ook minder heffingen en accijnzen. De goedkoopste energie, is energie die je niet verbruikt.”

Waarom pakt Europa dit probleem niet gezamenlijk aan?

“Premier Alexander De Croo (Open VLD) gaf eerder deze week nog aan dat hij op Europees niveau maatregelen wil nemen – en dat zal nodig zijn”, zegt Pauwels. “Dit is een internationaal verhaal: Azië en Europa gaan enorm met elkaar in concurrentie. Amerika, Saudi-Arabië en andere landen die gas produceren, kijken ondertussen glimlachend toe. Europa staat als blok veel sterker als ze proberen een gemeenschappelijke politiek uit te bouwen. Maar dat is geen oplossing voor mensen die nu geld op tafel moeten leggen.”

Beluister het gesprek met Eric Houtman, federaal ombudsman Energie, uit 'De Wereld Vandaag' via Radio 1 Select.

Bron: vrtnws.be en 'De Wereld Vandaag'