“Mogelijk dat mens is gesetteld om bier te kunnen brouwen”

Uit het boek 'A Short History of Drunkenness' van Mark Forsyth kunnen we afleiden dat onze beschaving te danken is aan het bier. Klopt dat wel?

Zowel in Turkije als China zijn sporen gevonden, duidt Patrick De Rynck. “In Turkije gaat het om een heiligdom, Göbekli Tepe, waar een soort van vaten zijn teruggevonden. In China zijn op plekken waarvan we weten dat de landbouw er begon, dingen gevonden die met bier brouwen te maken hebben.”

Dus kunnen we volgens De Rynck een mogelijk concluderen: “De mens is gesetteld om bier te kunnen brouwen.” Forsyth maakt in het boek de vergelijking tussen bier en brood. Brood maken is verschrikkelijk ingewikkeld, zo zegt hij.

Vrouwenwerk

De Rynck bevestigt: “Het gebeurt zelfs in de natuur. Stel dat een honinggraat omvalt met genoeg water in de buurt. Dan fermenteert het en wordt het alcohol, zonder dat een mens tussenkomt.” Bovendien is het lokaal heel makkelijk te maken. “In vele periodes en op vele plekken was het vrouwenwerk, omdat je het thuis kon doen.”

Als een honinggraat omvalt met genoeg water in de buurt, fermenteert het en wordt alcohol, zonder dat een mens tussenkomt

Voldoende bronnen die daar aanwijzingen van geven. “Er zijn tal van bepalingen, wetgevingen of decreten over drank en het vermijden ervan.” Zo weten we dus dat het doorheen de geschiedenis dronkenschap ook als probleem werd ervaren. We geven een kort - niet exhaustief - historisch overzicht:

Sumeriërs: bier met brokstukken

Al in de oudste geschriften van de Sumeriërs vinden we verwijzingen terug. “Of in de codex van Hammurabi, dat een soort wetgevend document is. Er is drie keer sprake van cafés die opengehouden werden door vrouwen.”

En er zijn afbeeldingen. “Zo weten we dat ze bier dronken met rietjes, omdat er brokstukken in ronddreven.”

Egypte: bingedrinken om religieuze redenen

In Egypte was dronkenschap een feest, stelt De Rynck verbaasd vast. “Iedereen dronk er. Het had een religieuze functie, om - niet alleen met alcohol - in een soort trance contact te hebben met voorouders.”

In het oude Egypte vierden ze ieder jaar het feest van de dronkenschap

Er hangt een mythisch verhaal aan vast: “De oppergod Ra is boos op de mensheid en stuurt de godin Hathor om komaf te maken met de mensheid. Maar hij bedenkt zich en wil Hathor tegenhouden. Daarom verspreid hij een gigantische hoeveelheid rood bier over de aarde zodat het op bloed lijkt. De bloeddorstige Hathor drinkt al het bier op, wordt zat en valt in slaap. Zo is de mensheid is gered. Dat vierden Egyptenaren ieder jaar weer in het feest van de dronkenschap.”

Grieken: bingedrinken met spelregels

In de Griekse wereld was er het symposion, wat wij vandaag kennen in de 'saaiere' vorm van een symposium. Letterlijk betekent het samen drinken: “mannen kwamen samen om op afspraak te drinken. Je had een soort voorzitter van het drinkgelag. Die bepaalde of ze gingen bingedrinken of het eerder deftig houden.”

Grieken dronken dus met spelregels. “Maar typisch aan dronken worden, is dat die ook worden gebroken.”

Tijdens zo'n symposion werd ook een filosofisch onderwerp afgesproken om het over te hebben. “Socrates dronk ook vaak mee, maar zo gaat de mythe, hij werd nooit zat.”

De Bijbel: drinken, maar niet zat worden

Dronkenschap komt ook voor in de Bijbel. “Noah legde na de zondvloed een wijngaard aan en het eerste wat die deed was zich lazarus drinken. Zijn zonen vonden hem naakt terug. De figuur Lot werd zat gevoerd door zijn dochters, die met hem vrijden en zijn kinderen kregen.” 

Na de zondvloed legde Noah een wijngaard aan. Het eerste wat die deed was zich lazarus drinken

Wijn was een gewoon product in de Bijbel, aldus De Rynck. "Het was niets raar, behalve als je zat werd, dat kon echt niet." Zo wijst Paulus er op dat de eucharistie geen aanleiding mag zijn voor dronkenschap. "Dus moet het ook gebeurd zijn."

Ook het ultieme moment, Het Laatste Avondmaal, heeft met alcohol te maken. “Vandaar dat alcohol niet verboden is in het christendom. Maar is ook cultureel bepaald. In de tijd van de Romeinen was wijn een normale drank. Bij ons was dat bier."

Russen: vikingen in het kwadraat

“Vijfhonderd jaar lang nodigden Russische heersers hoge piefen die rond hen cirkelden uit om hen zat te voeren", aldus De Rynck. "Van Ivan de Verschrikkelijke, Peter de Grote tot en met Stalin."

Vijfhonderd jaar lang nodigden Russische heersers hoge piefen die rond hen cirkelden uit om hen zat te voeren

"Bij Stalin gebeurde het zelfs elke dag, als onderdeel van zijn regime van terreur. Door die mannen zat te voeren kwam hij allerlei dingen te weten." Je directe medewerkers zat voeren was zo vijfhonderd jaar lang een manier om de macht te behouden.

De ginverslaving van Londen

Tussen 1690 tot 1736 was heel Londen permanent zat. “Dat weten we door de wetgeving.”

Wat was er gebeurd? “Willem III (later Willem van Oranje) transporteerde jenever (vandaar gin) naar Engeland. Hij bood het goedkoop, zonder taxen aan, zodat boeren meer graan zouden produceren. Als er dan een slechte oogst is, hadden ze graan op overschot.”

Maar in Londen liep het helemaal mis. “Eén kamer op vijf was een ginhouse dus de gevolgen waren duidelijk: de hele stad was ladderzat. Dus moest er een einde aan komen.”

Schol!

Herbeluister hier de hele uitzending van Interne Keuken

Lees ook