Na grensoverschrijdend gedrag aan universiteiten: "Onafhankelijk Vlaams meldpunt nodig om klachten te behandelen"

Eind januari werd aan de VUB een professor ontslagen na "verschillende meldingen van grensoverschrijdend gedrag". Vorige week bleek dat een studente aan de UGent al sinds 2020 grensoverschrijdend gedrag van een doctoraatsstudent probeert aan te kaarten. En maandag getuigden meerdere ex-studenten van de KU Leuven in De Standaard over een promotor die zich misdroeg. Ook de academische wereld blijkt gevoelig voor #MeToo-verhalen. En dan dringt de vraag zich op: hoe kunnen universiteiten dit beter aanpakken?

Michel Maus, zelf professor fiscaal recht aan de VUB en ombudsman van zijn faculteit, merkt dat er nog veel werk aan de winkel is. Hij pleit in de eerste plaats voor een open debat over de verschillende universiteiten heen, zodat de procedures voor grensoverschrijdend gedrag duidelijker worden. Dat zei hij op Twitter en herhaalde hij maandag nog eens in 'De Wereld Vandaag'.

Beluister het gesprek met Michel Maus in 'De Wereld Vandaag' via Radio 1 Select

(lees verder onder de tweet)

Onafhankelijk meldpunt

Want de drempels om grensoverschrijdend gedrag te melden, zijn te hoog op universiteiten, zegt hij. "Aan de VUB kunnen studenten of personeelsleden die het slachtoffer zijn van grensoverschrijdend gedrag bijvoorbeeld een mail sturen naar meldpunt@vub.be. Zij weten dan niet bij wie hun klacht terechtkomt en dat is toch niet zo evident. Als je in een stresssituatie zit waarbij je op een onheuse manier benaderd bent, dan wil je natuurlijk wel weten bij wie je terechtkan. Je wil die persoon zien zodat je vertrouwen kan hebben in de manier waarop je klacht wordt afgehandeld."

Studenten kunnen daarnaast hun verhaal doen bij de ombudsman van de faculteit, maar ook dat is niet ideaal, geeft Maus toe. "Je blijft uiteraard collega's van elkaar en het is niet evident om collega's te beoordelen." Volgens Maus zou het beter zijn als de ombudsman verder van de universiteit zou staan zodat hij of zij in "alle onafhankelijkheid en onpartijdigheid de zaak kan beoordelen".

Peter Adriaenssens, vroeger professor aan de KU Leuven, gaat nog een stap verder. In "De afspraak" maandag brak hij een lans voor een onafhankelijk meldpunt voor seksueel grensoverschrijdend gedrag. "Je moet slachtoffers omringen met een veelheid aan initiatieven zodat iemand zich vrij voelt om het ergens te signaleren. Je zou eigenlijk een Vlaams nummer moeten hebben, niet alleen interne nummers waar velen wantrouwen in hebben."

Volgens Adriaenssens kennen te veel mensen elkaar in het academisch milieu en kunnen ze daardoor niet onafhankelijk oordelen. "Op het ogenblik dat een slachtoffer zegt "die persoon houdt zijn handen niet thuis", zijn er een heleboel mensen die zeggen "dat kan ik mij niet voorstellen". Het vraagt veel om je in te beelden dat iemand die je kent heel anders kan zijn in bepaalde omstandigheden", verdedigt hij zijn standpunt.

Ombudsvrouw Gender: "Belang van interne meldpunten"

Annelies D'Espallier, ombudsvrouw Gender bij de Vlaamse Gemeenschap, is het idee van Adriaenssens niet ongenegen, maar beklemtoont ook het belang van de interne meldpunten. "Er bestaat al heel wat, en het is goed om dat te benutten. De aanspreekpunten die al dicht bij de slachtoffers staan, zijn heel waardevol. Die kunnen heel snel reageren en de gepaste en juiste maatregelen nemen. Een extern meldpunt, daar gaat meer tijd over", zegt ze in 'De Ochtend'.

Een vereiste daarbij is het bestaan van een cultuur om juist te handelen met die klachten. "Als dat niet lukt, dan zijn wij een meldpunt in tweede orde", zegt D'Espallier. Ze benadrukt dat studenten met klachten ook bij de ombudsdienst Gender van de Vlaamse Gemeenschap terechtkunnen. "De laatste tijd zijn er meer dossiers geopend. Wij zien altijd het tipje van de ijsberg, maar daarmee kunnen we aan de slag."

D'Espallier werkt op basis van de klachten die bij haar diensten zijn binnengekomen en nog zullen binnenkomen, een reeks aanbevelingen uit voor de universiteiten en hogescholen. "We gaan gesprekken voeren", klinkt het.

Beluister het gesprek met Annelies D'Espallier in 'De Ochtend' via Radio 1 Select

Gepaste sanctie

Het is niet eenvoudig om als universiteit te weten welke sanctie gepast is, voegt Maus toe. "Wij zijn natuurlijk ook geen rechtbanken, maar wij worden wel geconfronteerd met een problematiek die eigenlijk ook een juridische problematiek is. Het ene geval is het andere ook niet. Er is bijvoorbeeld een groot verschil tussen mondeling en fysiek grensoverschrijdend gedrag. De vraag is dus: wat laat men onbestraft en handelt men af met een vermaning, en waar zijn echte sancties nodig?"

"En", benadrukt Maus, "met straffen is het probleem nog niet opgelost". "Mensen die over de grens zijn gegaan, moeten ook in een begeleidingstraject stappen zodanig dat dit zich niet kan herhalen."

Daar sluit Adriaenssens zich bij aan. "Je moet in die (onafhankelijke, red.) teams ook mensen hebben die kennis hebben over misbruik en daderbehandeling. Het simpele antwoord is vaak om iemand te ontslaan, maar je zou naar procedures moeten waarbij iemand tijdelijk uit functie wordt gezet én naar dadertherapie gaat. Zo'n therapie is behoorlijk succesvol", weet hij.

Adriaenssens hoopt dat de universiteiten de eer aan zichzelf houden en verschillende rectoren snel samen zullen zitten om de procedures te bespreken. "Deze verhalen moeten ons inspireren om een omslag te maken. Universiteiten moeten ieder academiejaar duidelijk maken aan studenten en personeel wat de spelregels zijn. Ze moeten weten dat als er grensoverschrijdend gedrag is, dat er dan onafhankelijk geoordeeld wordt", besluit hij zijn betoog.

Bron: vrtnws.be, 'De Wereld Vandaag' en 'De Ochtend'

Lees ook