Na het proces tegen de Nederlandse avondklok: wat is Viruswaarheid?

Het was een opvallende verschijning, deze week, die man met z’n lange dreadlocks op de eerste rij in een rechtbank in Den Haag. Willem Engel, de leider van de actiegroep Viruswaarheid, had de Nederlandse avondklok succesvol aangevochten in kort geding. De Nederlandse staat ging prompt in beroep, waardoor die beslissing dinsdag nog niet werd uitgevoerd.

Wie is Willem Engel?

Willem Engel is een dansleraar van wie de school in moeilijkheden kwam door de coronacrisis. Hij heeft zich in negen maanden tijd ontpopt tot de frontman van coronasceptisch Nederland. Maar hij is niet alleen dansleraar, hij volgde ook een opleiding biomedische wetenschappen, maar diende zijn proefschrift - over aerosolen, microscopisch kleine druppeltjes in de lucht - nooit in. Toch verwees hij naar die kennis die hij bij dat onderzoek deed, toen hij in mei in een drukbekeken YouTubevideo beweerde dat het coronavirus zich vooral via aerosolen verspreidt. Afstandsmaatregelen en mondmaskers vindt hij overbodig. Ventileren zou alles oplossen. Een ophefmakende stelling.

Zijn promotoren van destijds onderstrepen: Engels' onderzoek mocht dan wel over aerosolen gaan, het had niets te maken met virussen. Dat maakt hem dus nog geen expert in de verspreiding van corona. "Willem is iemand met sterke meningen. In zijn promotie-onderzoek kwam dat ook naar voren”, herinnert een van hen zich in een portret dat De Volkskrant van Engel maakte.

Die Willem Engel trad deze week dus op als het gezicht van de actiegroep Viruswaarheid, die de rechtszaak tegen de Nederlandse avondklok had aangespannen. Onder de vlag van Viruswaarheid verenigen duizenden Nederlanders zich die problemen hebben met de coronamaatregelen die de Nederlandse overheid uitvaardigt.

Viruswaanzin in België: gelijkaardige naam, gelijkaardige tactieken

Viruswaarheid heeft ook geestesgenoten in België onder de naam Viruswaanzin - de oude naam van Viruswaarheid in Nederland. 

Officieel zijn er geen formele banden, maar wel onderlinge steunbetuigingen en heel wat gelijkenissen in de stijl en manier van actievoeren. Bij de start van Viruswaanzin België, in een feestzaal in Aalter op 26 juli 2020, was Viruswaarheid-jurist Jeroen Pols spreker en eregast. Net zoals Viruswaarheid in Nederland organiseert Viruswaanzin ook manifestaties. En net zoals Pols in Nederland, is een van de spilfiguren van het Belgische Viruswaarheid een jurist, de Gentse advocaat Michaël Verstraeten. Verstraeten was overigens al eens te gast in een live vragensessie op de Facebookpagina van Viruswaarheid, geflankeerd door Pols.

Het Belgische Viruswaanzin heeft ook al heel wat klachten neergelegd tegen de coronamaatregelen. Maar anders dan Viruswaarheid boekte het nog geen succes. De vzw viseert overigens niet alleen de overheid, maar ook burgers, viroloog Marc Van Ranst bijvoorbeeld. Eerder deze week was er nog een klacht tegen professor Johan Braeckman en Knack-journalist Dirk Draulans.

Procederen als strategie

Een van de centrale strijdpunten van Viruswaanzin is dat ventileren op zich volstaat om het coronavirus te verdrijven. Maar Viruswaarheid beweert bijvoorbeeld ook dat het RIVM, het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, het publiek “manipuleert” door de verspreiding van de Britse variant van het coronavirus te overdrijven. Daarnaast zegt het ook dat de PCR-test niet geschikt zou zijn om het coronavirus op te sporen, waardoor de huidige coronacijfers onbetrouwbaar zouden zijn (een bewering die niet klopt). En dat de Nederlandse overheid de bevolking vooral angst wil aanjagen met de maatregelen.

Als het aan Viruswaarheid ligt, moet de Nederlandse overheid zich “uitermate terughoudend opstellen”. Op de website van Viruswaarheid zeggen ze dat procederen tegen overheden “een effectief middel in deze strijd” is. “Het is zaak dat we de tegenpartij in de verdediging duwen”, legt Engel uit in een interview op Youtube. “Als ze aan het verdedigen zijn, kunnen ze niet meer aanvallen. Het punt is: als er zoveel rechtszaken tegen de overheid en de media zijn, dan heb je het simpele punt… waar rook is, is vuur.”

Van de elf rechtszaken die Viruswaarheid al aanspande tegen de Nederlandse staat, waren er tot nu toe twee succesvol. Nog vóór het verbod tegen de avondklok, schrapte de rechter op 31 december 2020 een Nederlands inreisverbod voor mensen zonder negatieve coronatest. Maar enkele dagen later werd die verplichting door het kabinet-Rutte via een spoedwet weer ingevoerd.

#ikdoenietmeermee

Procederen kost natuurlijk geld. Daarom zamelt Viruswaarheid fondsen in via zijn website. Maar de strijd die Engel en Viruswaarheid voeren tegen de coronamaatregelen gebeurt niet alleen voor de rechtbank.

Viruswaarheid, dat zich toen nog Viruswaanzin noemde, haalde voor het eerst de nationale pers toen in juni enkele duizenden aanhangers afzakten naar Den Haag, voor een nochtans verboden betoging tegen de coronamaatregelen (Engel zelf had zijn aanhang na het verbod overigens gevraagd om niet te betogen).

In september 2020 was er dan weer ophef over #ikdoenietmeermee, een gecoördineerde socialemedia-actie met filmpjes van tientallen bekende Nederlanders. Die verkondigden dat ze zich vragen stelden bij het Nederlandse coronabeleid en dat ze zich niet meer zomaar aan de maatregelen wilden houden. Die actie bleek achteraf mee opgezet door Willem Engel van Viruswaarheid, in een speciale chatgroep.

De rol van sociale media

Het doel van Viruswaarheid is de publieke opinie beïnvloeden, en dat doet het ook via de sociale media. Op de Facebookpagina van Viruswaarheid, met 20.000 volgers, wordt een hoop artikels en video’s geplaatst. Zo staan er vlogs van mensen die vinden dat hun vrijheid beknot wordt. Er zijn cijfers van zogezegde doden na coronavaccinatie, gepost door de controversiële Belgische actiegroep Artsen Voor Vrijheid. En je vindt er ook klassieke antisemitische complotverhalen. Allemaal de voorbije week gepost.

Maar daar stopt het niet. Je vindt er ook de YouTubetalkshow van de zelfverklaarde complotdenker Flavio Pasquino, wiens interview met Theo Schetters we factcheckten. En dan is er natuurlijk Willem Engel zelf, die geregeld live video’s post.

Sommige Facebookposts krijgen waarschuwingslabels van factcheckers en het videokanaal van Viruswaarheid is door YouTube offline gehaald, maar veel impact lijkt dat niet te hebben op de aantrekkingskracht. Sommige posts worden tientallen tot honderden keren gedeeld.

Juridische mouw

Viruswaarheid mag dan veldslagen binnenhalen in de rechtszaal, de oorlog is voorlopig nog niet gewonnen. Net zoals na het gewonnen proces in december, over het inreisverbod zonder verplichte PCR-test, paste de Nederlandse regering ook deze week een juridische mouw aan de avondklok, met een spoedwet. Daardoor blijft de avondklok in Nederland voorlopig van kracht.

VRT NWS contacteerde Willem Engel via verschillende kanalen voor een interview in het kader van dit stuk. Op het moment van publicatie van dit stuk had het nog geen reactie ontvangen.

Luister naar Tim Verheyden in De ochtend:

Bron: vrtnws.be en De ochtend