Nederlandse formateur Mariette Hamer vraagt uitstel: "Vertrouwenskwestie Rutte grootste oorzaak"

1. Waar ligt het probleem?

Daarvoor moeten we even terug naar de eerste twee weken na de verkiezingen, eind maart. Het vertrouwen in huidig premier - en gedoodverfde nieuwe premier - Mark Rutte kreeg een flinke deuk, toen bleek dat hij tijdens de formatiegesprekken de positie van Pieter Omtzigt ter discussie had gesteld. Omtzigt is een populair Kamerlid voor CDA, dat geregeld een luis in de pels is voor de regering.

Hét grootste probleem? Rutte had in de pers expliciet ontkend dat hij over Omtzigt had gesproken tijdens de gesprekken. Toen het uiteindelijk toch aan het licht kwam, zei hij dat hij het zich "verkeerd heeft herinnerd". Verschillende partijen zegden het vertrouwen in Rutte op, maar de Nederlandse premier bleef zitten als leider van de VVD, de grootste partij in Nederland.

"De vertrouwenskwestie was het grootste probleem", zegt Ewoud Kieviet, politiek verslaggever bij de Nederlandse omroep NOS, in 'De Ochtend'. "En dus is er veel tijd gegaan naar het herwinnen van dat vertrouwen. Er zijn veel debatten geweest over de bestuurscultuur hier. Wordt er te veel in de achterkamertjes beslist? En heeft het parlement te weinig te zeggen? Daarover is het hier lang gegaan."

De échte formatie begon bijgevolg pas drie weken geleden, toen Mariëtte Hamer werd aangesteld als informateur. Zij moest normaal vandaag haar eindverslag afronden, maar vroeg afgelopen vrijdag meer tijd.

"De informateur had twee opdrachten", zegt Kieviet. "Eerst en vooral moest ze een herstelplan maken voor na de coronacrisis. Waar moet er in worden geïnvesteerd? Daar is ze vrij ver mee geraakt. Op basis van gesprekken met verschillende partijen heeft ze nu een plan klaar, waar ze de laatste hand aan legt. Het tweede deel van haar opdracht was kijken welke partijen samen in een regering willen. Dat ligt moeilijker." De informateur zelf liet weten dat ze nog niet kan zeggen welke partijen samen in zee willen gaan.

2. Welke coalities zijn er mogelijk?

De verkiezingen in Nederland kenden twee grote winnaars: de VVD van premier Rutte - die veruit de grootste werd - en het links-liberale D66 van Sigrid Kaag, dat er heel wat zetels bij kreeg. "Voor iedereen is het duidelijk dat die twee partijen de regering moeten leiden", zegt Kieviet. "Daarnaast is het ook evident dat de christendemocraten van CDA erbij komen."

Maar die drie partijen hebben nog niet genoeg zetels om een coalitie te vormen. Er moet er nog zeker ééntje bij. Daarvoor wordt onder meer gekeken naar Partij van de Arbeid en Groen Links. "Maar zij hebben zich aan elkaar vastgeklikt en willen énkel samen in een regering stappen. Iets wat de VVD en CDA absoluut niet zien zitten. Daar zal toch iemand moeten bewegen, anders gaat er niemand aan tafel." Óf VVD en CDA gaan akkoord om de twee partijen erbij te nemen, óf Partij van de Arbeid of Groen Links stappen toch zonder de andere mee in een coalitie.

Nog een laatste optie is dat de huidige coalitie - met naast VVD, D66 en CDA ook de ChristenUnie - voortgaat. "Maar de ChristenUnie wil niet mee regeren. Het is maar de tiende partij in Nederland en de partij verschilt naar eigen zeggen te hard van mening met D66."

3. Kan de huidige (ontslagnemende) regering de coronacrisis nog leiden?

"Ja", zegt Kieviet. "De regering moet voor alle nieuwe ideeën de steun van het parlement vragen, enkel voor de coronacrisis is dat niet het geval. De regering kan dus gewoon voortwerken. Ook een begroting voor volgend jaar opstellen, is geen probleem."

4. Wanneer is er een nieuwe regering?

Een moeilijke vraag, zegt de Nederlandse journalist. "Ik heb ingezet op begin september, maar ik denk dat ik vrij optimistisch ben. Het zou ook oktober of november kunnen zijn."

Beluister het gesprek met Ewoud Kieviet in 'De Ochtend' via Radio 1 Select. 

Bron: vrtnws.be en 'De Ochtend'