Nucleaire dreiging van Rusland: kan Poetin zelf op rode knop drukken? En bestaat de kans dat hij kernwapens echt inzet?

Beluister het gesprek met Tom Sauer in 'De Ochtend' via Radio 1 Select

De economische sancties tegen Rusland zinnen de Russische president niet. Bovendien vindt Poetin dat verschillende Navo-lidstaten "agressieve" verklaringen hebben afgelegd. Hij heeft daarom de opdracht gegeven aan het Russische leger om bepaalde afschrikkingstroepen die ook nucleaire wapens bezitten in de hoogste staat van paraatheid te brengen.

"Zoals u kan zien, nemen westerse landen niet alleen vijandige maatregelen tegen ons land in de economische sfeer, leiders van belangrijke NAVO-landen nemen ook het voorrecht om agressieve verklaringen af te leggen tegenover ons land", zei Poetin op de Russische televisie. Maar wat betekent dit nu precies? Ruslandkenner Jan Balliauw maakte een analyse van de huidige situatie voor VRT NWS.

Wat wil Poetin hiermee bereiken?

"Hij toont hiermee aan dat Rusland nog altijd een kernmacht is en hij wil die afschrikkingskracht nu gebruiken", legt Jan Balliauw uit. "Hij doet dat ook omdat Rusland nu kwetsbaar is. Een groot deel van het landleger zit in of rond Oekraïne. Maar dit is vooral een waarschuwing aan iedereen: begin geen avonturen. Poetin wil het Westen onder druk zetten. Rusland zal reageren en desnoods op een manier die niemand had verwacht. Iedereen had tegensancties verwacht, maar dit kan je ook zien als een tegenreactie."

Volgens Balliauw speelt ook mee dat de sancties tegen Rusland verder gaan dan verwacht. "Rusland wordt echt geïsoleerd van de buitenwereld. Het luchtruim wordt in verschillende landen gesloten maar ik lees ook berichten dat Europese havens overwegen om geen Russische schepen meer aan te nemen. Ik denk niet dat men had verwacht dat het zo ver zou gaan."

"En ten tweede: op het terrein in Oekraïne loopt het niet zoals verwacht. Iedereen had wel verwacht dat de Oekraïners verzet zouden bieden, maar dat het vlug gebroken zou worden door de overmacht van het Russische leger. Maar dat blijkt nu niet het geval te zijn. Er komen alsmaar meer beelden van toch zware Russische verliezen: pantservoertuigen, maar ook gedode militairen. Dat gaat op een bepaald moment wegen. Rusland heeft nu al twee derde van zijn capaciteiten ingezet in Oekraïne. De vraag is: hoe ver kan Rusland het nog opdrijven om dat Oekraïense verzet te breken?"

Hoe groot is het kernwapenarsenaal van Rusland?

Rusland beschikt over 6.000 kernwapens. "Dat is het grootste kernwapenarsenaal ter wereld”, vertelt Tom Sauer, professor Internationale Politiek (UAntwerpen) in 'De Ochtend'. "Die kernwapens zijn geplaatst op intercontinentale ballistische raketten, die kunnen afgevuurd worden naar Amerika."

"Maar Rusland beschikt ook over middellangeafstandsraketten die naar Europa kunnen afgevuurd worden. Verder zijn er gelijkaardige systemen op onderzeeërs. Er zijn ook bommenwerpers. In dat arsenaal zitter ook een 2.000-tal tactische kernwapens, die eigenlijk bedoeld zijn om op het terrein ingezet te worden."

Lees verder onder de foto

Bestaat de kans dat er effectief nucleaire wapens afgevuurd zullen worden?

"Ik denk dat niemand het in zijn hoofd zal halen om kernwapens effectief in te zetten, ook Poetin niet", zegt Balliauw. "Maar het probleem is natuurlijk dat de spanningen enorm stijgen door zulke uitspraken. Iedere kans op misverstanden moet nu vermeden worden."

"Het is uitermate zorgwekkend", stelt ook professor Tom Sauer. "Dat hij daarmee dreigt, gebeurt niet vaak. Wat nog minder vaak gebeurt, is dat hij die wapens in een hoge mate van paraatheid brengt. De laatste keer dat dat gebeurd is, naar mijn weten, is in de Jom Kipoer-oorlog in 1972. Dat is 49 jaar geleden."

Je moet contacten houden achter de schermen om te voorkomen dat er iets onwaarschijnlijks gebeurt.

"Als het Westen nog meer sancties zou treffen en wapens leveren aan Oekraïne, is het de vraag hoe Poetin dat zal interpreteren", gaat hij verder. "In het slechtste geval zou hij effectief een tactisch nucleair wapen eventueel kunnen inzetten, opnieuw als signaal. De officiële doctrine van Rusland tijdens begin jaren 2000 volgde dat principe. De situatie namelijk laten escaleren om ze te de-escaleren, in de hoop zo opnieuw de bovenhand te krijgen. Ik denk wel niet dat het zo’n vaart zal lopen, maar we mogen niet alle signalen uit Rusland negeren. Het beste is om aan tafel te gaan zitten met hem."

Ook volgens Jan Balliauw is communicatie nu heel belangrijk. "Het is  een gevaarlijke situatie en je moet contacten houden achter de schermen om te voorkomen dat er iets onwaarschijnlijks gebeurt. Ik hoop dat het contact tussen de Russische en de Amerikaanse stafchef er nog is en dat ze heel vlug kunnen deconflicteren, zodanig dat het ergste scenario vermeden kan worden."

Dat zulke contacten achter de schermen heel waardevol kunnen zijn, is in het verleden al eens gebleken in een ander dreigend conflict. "We weten dat de Amerikaanse stafchef er alles aan gedaan heeft om de bevoegdheid van Trump als opperbevelhebber aan banden te leggen in zijn laatste weken. Die heeft toen ook met de Chinese stafchef gebeld om te zeggen: er is geen gevaar dat wij iets gaan doen, welke signalen er ook zouden komen."

Kan Poetin eigenhandig beslissen om op de "rode knop" te drukken?

"Er is een nucleaire koffer met de codes om het bevel te kunnen geven om de nucleaire wapens in te zetten. Maar die koffer zit normaal ook bij de minister van Defensie. Zowel hij als Poetin zouden die codes moeten intikken", legt Balliauw uit.

En of die minister van Defensie nog helemaal achter Poetin staat, is nog maar de vraag. "Als ik zijn gelaatsuitdrukking zag toen Poetin zijn aankondiging deed, was die er duidelijk niet helemaal gelukkig mee", aldus Balliauw. "Maar Poetin blijft opperbevelhebber, dus in principe moet die minister van Defensie uitvoeren wat hij beveelt."

Kunnen de vredesgesprekken de situatie ontmijnen?

"We zullen eerst moeten afwachten of de gesprekken effectief zullen plaatsvinden", benadrukt Balliauw. "Blijkbaar zijn de delegaties gearriveerd. Maar we weten ook niet wat er op tafel ligt. We weten alleen dat Oekraïne heeft gezegd dat ze niet zullen capituleren. Wat zullen die gesprekken opleveren? Met welke voorstellen zullen de Russen komen?"

Een mogelijk scenario is dat er op tafel wordt gelegd om de gevechten tijdelijk te pauzeren om doden en gewonden uit te kunnen wisselen. Maar de vraag is of Oekraïne daarop zal willen ingaan. "Oekraïne heeft er eigenlijk geen voordeel bij om de Russen een pauze te gunnen", legt Balliauw uit. "Daar leeft het gevoel dat ze een momentum hebben. Terwijl de moraal bij de Russen blijkbaar laag is. Heeft Oekraïne er dan wel baat bij ? Er zullen wellicht dus eisen op tafel gelegd worden door Rusland die voor Oekraïne onaanvaardbaar zijn."

Beluister het gesprek met Tom Sauer in 'De Ochtend' via Radio 1 Select

Bekijk het gesprek met Jan Balliauw via vrtnws.be

Bron: vrtnws.be en 'De Ochtend'

Lees ook