Ondanks corona toch meer dan 200 verkeersdoden in 2020

Eerst het goede nieuws: het ziet ernaar uit dat er wel degelijk minder dodelijke ongevallen gebeurd zijn in dit coronajaar. Dat bleek ook eerder al uit de verkeersveiligheidsbarometer van Vias Institute: over de eerste negen maanden van dit jaar zagen ze een daling van het aantal verkeersdoden met 16 procent. Op basis van de cijfers die VRTNWS heeft verzameld, gaat het voor het hele jaar mogelijk over een nog grotere daling. Maar dat zal pas later echt duidelijk worden, wanneer de officiële cijfers er zijn.

Een corona-effect?

Daar ziet het wel naar uit. Oktober, april en november waren volgens de telling van de VRTNWS-redactie de minst dodelijke maanden op de weg, met gemiddeld minder dan 0,5 verkeersdoden per dag. Alle drie zijn het maanden waarin een lockdown of een verbod op niet-essentiële verplaatsingen van kracht was. Minder verkeer dus, en dat lijkt ook tot minder doden te hebben geleid.

Maar aan de andere kant was mei, waarin ook lockdownmaatregelen van kracht waren, wél een van de dodelijkste maanden geweest. Daar kan een ander effect spelen, zegt Stef Willems van Vias Institute: "Er zijn in het algemeen minder ongevallen geweest, maar de ongevallen die wel gebeurden, waren veel ernstiger. Het is al van 2013 geleden dat de ongevallen tijdens de eerste zes maanden van het jaar zo ernstig waren. Dat kan maar op één zaak wijzen: mensen hebben veel te hard gereden. Sommige mensen zagen hun kans schoon om echt plankgas te geven, aangezien er minder verkeer was, en ze ervan uitgingen dat de politie met andere dingen bezig was."

Naast mei vielen er ook in september (bijna 1 verkeersdode per dag), augustus en februari veel dodelijke slachtoffers. In drie van die vier maanden waren er veel minder lockdownmaatregelen van kracht.

"September 2020 was zelfs dodelijker dan september 2019", zegt Stef Willems. "Het was toen ontzettend mooi weer, en er waren veel mensen op pad. Te voet, met de fiets of met de auto. De late hittegolf heeft daar zeker een rol gespeeld. Er bestaat onderzoek waaruit blijkt dat er meer ongevallen gebeuren tijdens hittegolven. En die gaan we de komende jaren nog wel meer krijgen, dus we moeten structurele maatregelen nemen om ongevallen te voorkomen."

Het is erg moeilijk om te voorspellen hoe 2020 er zonder corona zou hebben uitgezien, maar Vias vreest dat het nog veel erger zou zijn geweest: "In de eerste drie maanden van dit jaar zagen we een stijging van het aantal verkeersdoden tegenover 2019. En ook in september, toen mensen zich vrij normaal konden bewegen, was er dus die stijging", vertelt Willems. "De kans was dus heel groot dat we zonder corona meer verkeersdoden zouden hebben gehad dan in 2019, wat op zijn beurt al een slechter jaar was dan 2018."

"De controle over het stuur verloren"

Een opvallende vaststelling die uit onze telling blijkt: in bijna 4 op de 10 gevallen was er geen tegenpartij betrokken. Het gaat dan om bestuurders die uit de bocht vlogen, tegen een boom of huis botsten, of een gracht inreden, zonder dat daar iemand anders verantwoordelijk voor was. In krantenberichten lees je dan heel vaak "om een nog onbekende reden verloor hij of zij de controle over het stuur."

"Bij auto-ongevallen loopt dat zelfs op tot de helft", zegt Stef Willems. "In de helft van alle dodelijke auto-ongelukken is er niemand anders betrokken. En hoe dat komt? Tja, we denken nog te vaak dat we Superman zijn achter het stuur. Dat we nog perfect kunnen rijden met dat ene pintje te veel, of terwijl we sms'en achter het stuur, of wanneer we 10 kilometer per uur te snel rijden. Maar niets is minder waar natuurlijk. Die controle zijn we sneller kwijt dan we denken."

Ook bij de fietsers stijgt het aantal ongevallen zonder tegenpartij: "Op tien jaar tijd zien we bij hen een toename van 23 naar 34 procent. Dat komt omdat de bevolking veroudert, en omdat er meer mensen een elektrische fiets gebruiken. Met een elektrische fiets rijd je sneller, wat zwaardere verwondingen geeft. En als je dan ouder bent, kan dat dodelijk aflopen. Zo is het aandeel van de tachtigplussers bij de dodelijke fietsongevallen verdubbeld op tien jaar tijd."

"Voor ons is de conclusie duidelijk", zegt Willems: "Als er geen structurele ingrepen gebeuren, dan gaan de cijfers na de coronacrisis opnieuw stijgen. De infrastructuur moet aangepast worden, met veiligere fietspaden en meer zones-30. Er moet beter gecontroleerd worden op gsm-gebruik achter het stuur.

Maar je moet ook effectiever bestraffen: het gaat niet op om iemand een torenhoge boete te geven als hij of zij die toch niet kan betalen. Sommige mensen hebben meer baat bij een verkeerscursus, anderen moeten behandeld worden voor een alcohol- of drugsverslaving. Hoe meer je daar op maat werkt, hoe beter je de hardnekkige overtreders uit het verkeer kunt halen."

Luister naar een gesprek met journalist Philip Heymans, die de cijfers in kaart bracht:

Beluister het gesprek met Vlaams minister van Mobiliteit Lydia Peeters: 

Bron:  (met o.m interactieve kaart)  vrtnws.be