De Ochtend
"Onvruchtbare ouders zullen tegen 2030 eigen kinderen krijgen"
za 4 jan. - 11:54
Als het gaat over vruchtbaarheidsbehandelingen is Vlaanderen al jaren een absolute voortrekker. En het lijkt er ook op dat we dat de komende 10 jaar zullen blijven. We vallen dan ook van de ene verbazing in de andere wanneer we het lab op de vierde verdieping van het UZ Gent binnenwandelen. Professor Björn Heindryckx vertelt ons in detail over baby’s met drie ouders, het maken van zaadcellen en eicellen uit de huid of het corrigeren van genen voor onvruchtbaarheid in het DNA van embryo's.
"Op dit moment kunnen we bijna 95 procent van de onvruchtbare koppels helpen. Maar om die laatste 5 procent te overbruggen, zijn dit soort grensverleggende behandelingen nodig", zegt professor Heindryckx.
De drie-ouder-baby
En grensverleggend is wel het minste wat je kan zeggen. Neem bijvoorbeeld de drie-ouder-baby: een baby die letterlijk drie biologische ouders heeft. Het zou een oplossing kunnen zijn voor vrouwen die een specifiek defect hebben in hun eicellen. "Sommige vrouwen hebben aangetaste eicellen waarbij het probleem zich niet bevindt in het DNA in de celkern, maar in de mitochondriën. Dat zijn kleine energiefabriekjes in onze cellen", legt professor Heindryckx uit.
"Wanneer die defect zijn, kan een vrouw geen gezond kind op de wereld zetten. Tenzij we in een gezonde eicel van een andere vrouw de celkern met de erfelijke informatie wegnemen en vervangen door die van de wensmoeder. Deze gecombineerde eicel wordt daarna in het lab bevrucht met een zaadcel van de vader en dan in de baarmoeder van de wensmoeder ingebracht."
De uiteindelijke baby bezit dus de genen van de wensmoeder én de wensvader, maar ook een heel klein beetje DNA van de vrouw die als donor optrad.
Toch is het niet zo dat het kindje kenmerken zal vertonen van drie verschillende mensen. "Nee, zo zit het niet in elkaar. De hoeveelheid DNA in de mitochondriën is zodanig klein dat dat eigenlijk niet bijdraagt aan de uiteindelijke karakteristieken van het kind."
België zou het tweede land ter wereld kunnen worden waar een kindje wordt geboren van drie "ouders"
Deze vrij recente technologie zorgde eind 2016 voor de nodige ophef. Toen werd in Mexico voor het eerst een kind geboren dat door drie "ouders" werd verwekt. Voorlopig werd nog geen melding gemaakt van een tweede geboorte.
"Wellicht wordt België binnenkort het tweede land ter wereld waar een drie-ouder-baby wordt geboren om problemen te verhelpen die zich in de mitochondriën bevinden", zegt Heindryckx. "Het zou ook de eerste keer zijn dat het allemaal binnen een strak juridisch en ethisch kader gebeurt. Na tien jaar onderzoek is onze technologie klaar om de eerste patiënte te behandelen. Het is nu enkel nog wachten op de nodige goedkeuringen van het ethisch comité."
Ei- en zaadcellen maken uit de huid
Omdat de groep patiënten met een mitochondriale aandoening erg klein is, speurt professor Heindryckx met zijn team ook naar behandelingen voor patiënten met andere problemen. Want onvruchtbaarheid kent verschillende oorzaken, die ook elk een eigen oplossing nodig hebben. "Zo proberen we bijvoorbeeld ook zaad- en eicellen te maken uit huidcellen of bloedcellen van patiënten. Dat zou op termijn mensen kunnen helpen die geen voortplantingscellen meer aanmaken na een kankerbehandeling bijvoorbeeld."
Bij muizen is het al gelukt, maar bij mensen moeten nog een aantal stappen in het proces verbeterd worden. "Geef het nog vijf of tien jaar", stelt Heindryckx. "In Japan en het Verenigd Koninkrijk zijn er een aantal belangrijke laboratoria mee bezig. De kans is groot dat zij binnenkort een grote stap vooruit zetten."
Horen dat je geen biologisch eigen kinderen kan krijgen, is emotioneel even erg als te horen krijgen dat je kanker hebt
Er wordt reikhalzend uitgekeken naar de eerste resultaten, want heel vaak moeten patiënten waar op dit moment geen oplossing voor is op zoek naar alternatieven. Denk aan het gebruik van een eiceldonor, spermadonor of adoptie. Het resultaat is telkens een kind dat genetisch afkomstig is van maximum één van de ouders.
"Met onze nieuwe technologieën kan daar verandering in komen", zegt professor Heindryckx. "En dat is niet onbelangrijk, want er is nu eenmaal de menselijke drang om de eigen genen door te geven naar het nageslacht. Er is aangetoond dat te horen krijgen dat je geen eigen genetisch kind kan krijgen emotioneel een even grote impact heeft als het krijgen van een kankerdiagnose."
En dat is meteen ook wat Heindryckx elke dag opnieuw drijft: uitbehandelde patiënten proberen te helpen door iets gloednieuws uit te vinden.
Maatschappij informeren
Daarom is Björn Heindrynckx ook bezig met het genetisch aanpassen van embryo’s. Hij probeert aangeboren fouten in het DNA te corrigeren die tot onvruchtbaarheid leiden. Dat doet het UZ Gent voorlopig enkel in een onderzoekscontext. Toch hoopt professor Heindryckx er ooit patiënten mee te kunnen behandelen, eens de technologie volledig op punt staat en de nodige goedkeuringen er zijn.
"Een genetische fout die tot onvruchtbaarheid leidt, is uiteraard niet levensbedreigend. En deze mensen kunnen met de bestaande vruchtbaarheidsbehandelingen gewoon kinderen krijgen. Maar ze geven hun genetische afwijking wel door aan hun nageslacht. Daardoor zullen hun kinderen zelf ook onvruchtbaar zijn. Misschien kunnen we dat ooit verhelpen, zodat ook zij later geen beroep moeten doen op medisch begeleide voortplanting."
Het staat vast dat al deze nieuwe technieken heel wat ethische vragen oproepen. Volgens Heindryckx is het daarom belangrijk dat er nu al gesproken en nagedacht wordt over wat er in de toekomst mogelijk zal worden. "Daarom zetten we actief in op het informeren van het grote publiek. Onlangs hadden we een evenement dat werd gemodereerd door Wouter Deprez. Daarmee willen we het grote publiek inlichten, en ook de kans geven om vragen te stellen. We zouden dat veel vaker moeten doen.”
Lees meer op VRT NWS
