Proces tegen theatermaker Jan Fabre van start: beschuldigd van pesterijen, geweld en aanranding

Het proces duurt twee dagen. Vandaag komen de burgerlijke partijen en het openbaar ministerie aan het woord. Twaalf vroegere werknemers van Troubleyn, het dansgezelschap van Fabre hebben zich gemeld als mogelijk slachtoffer. Ook het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen heeft zich burgerlijke partij gesteld.

De verdediging van Jan Fabre zal pleiten op 1 april. Daarna wordt dan bekendgemaakt wanneer de uitspraak volgt. Volgens zijn advocaat Eline Tritsmans zal Fabre aanwezig zijn tijdens de pleidooien om zijn onschuld te verdedigen. "Hij heeft geen strafbare feiten gepleegd en we zullen dat aantonen voor de rechtbank", zei ze in september vorig jaar toen het proces ingeleid werd.

#metoo

De bal ging aan het rollen in 2018 toen Jan Fabre in een interview met VRT NWS zei dat hij in 40 jaar tijd nooit problemen had ondervonden met grensoverschrijdend gedrag in zijn dansgezelschap. "Jamais", zei hij stellig.

Jan Fabre reageerde in het bewuste interview op de resultaten van een onderzoek dat in de nasleep van #metoo besteld was door toenmalig minister van Cultuur Sven Gatz (Open VLD). Uit dat onderzoek van de UGent bleek dat 1 op de 4 vrouwen in de cultuursector het afgelopen jaar slachtoffer was geweest van ongewenste fysieke of seksuele toenadering op het werk.

"Er moet altijd wederzijds respect zijn", zei Fabre. "En zeker in mijn type van werk. Mijn acteurs en dansers, zowel mannen als vrouwen, gaan fysiek en mentaal zeer ver en dat kan alleen maar gebeuren door vertrouwen. Vertrouwen in elkaar en in de maker waar ze mee werken. Tot hier toe is dat altijd fantastisch verlopen."

Seksisme en machtsmisbruik

Een 20-tal ex-werknemers, dansers en stagiairs van het gezelschap Troubleyn pikken zijn uitspraken niet en schrijven een open brief. Volgens hen is er wel degelijk een probleem met grensoverschrijdend gedrag in het dansgezelschap. Ze hebben het over pijnlijke vernederingen, psychologische spelletjes, denigrerende en racistische commentaren, seksisme en machtsmisbruik.

Zo zou Fabre tijdens "semi-geheime fotosessies" seksuele toenadering zoeken tot bepaalde dansers en hen alcohol en drugs aanbieden. Wie niet op de uitnodiging ingaat, wordt professioneel gestraft. "Geen seks, geen solo", staat in de open brief.

Veel mensen die het gezelschap verlaten, zoeken volgens de briefschrijvers psychologische hulp. Op twee jaar tijd zouden zeker zes mensen weggegaan zijn, omdat ze te maken kregen met seksueel grensoverschrijdend gedrag of ertegen protesteerden.

Op basis van de getuigenissen in de open brief wordt een gerechtelijk onderzoek opgestart. Minister Sven Gatz vraagt ook een doorlichting van het gezelschap Troubleyn dat Vlaamse subsidies krijgt.

Koud gepakt

Jan Fabre reageert in een persbericht op de beschuldigingen. "Ik weet van mezelf dat ik direct kan overkomen als regisseur. Het is nooit mijn bedoeling geweest om mensen psychologisch of seksueel te intimideren of te kwetsen."

In datzelfde persbericht stelt Fabre dat de brief vol insinuaties staat en een boel onwaarheden bevat. Zo bestaat er helemaal geen semi-geheime fotopraktijk, maar gaat het om een bekend kunstproject. Ook de beschuldiging van seks als pasmunt om een solo te verkrijgen, wordt met de grootste klem ontkend.

In een debat in "De zevende dag" zegt Hans Rieder, de advocaat van Jan Fabre, dat de kunstenaar zich koud gepakt voelt en alle feiten ontkent die hem ten laste gelegd worden.

Na een lang onderzoek komt het uiteindelijk tot een proces. Fabre wordt verdacht van geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag. Hij zal zich ook moeten verantwoorden voor het aanranden van één persoon.

Wat met Troubleyn?

Het dansgezelschap Troubleyn heeft de afgelopen jaren tal van maatregelen genomen rond goed bestuur en integriteitsbeleid. Na een doorlichting van het gezelschap werd beslist dat het zijn subsidies kon behouden. Er kwamen ook nieuwe voorstellingen, maar die zijn niet opgevoerd geweest in ons land.

Vorig jaar stond in Charleroi nog een voorstelling gepland, maar die werd geschrapt. Zowel de organisatoren als het gezelschap vonden het niet veilig voor de dansers om de opvoering te laten doorgaan, wegens bedreigingen op sociale media en druk op het gezelschap zelf. In het buitenland gingen de voorstellingen soms gepaard met protest aan de deuren van de theaters.

Ondertussen loopt er een nieuwe subsidieronde voor de culturele wereld. Het is afwachten of Troubleyn in juni opnieuw subsidies zal krijgen of niet.

Kunstwerken weghalen?

In de aanloop naar het proces laaide de discussie op of het werk van Jan Fabre nog een uithangbord kan zijn van een museum of culturele instelling.

Het kunstencentrum De Singel in Antwerpen haalde vorig jaar het beeld "De man die de wolken meet" van Jan Fabre van het dak van hun gebouw tijdens renovatiewerken en plaatste het niet meer terug.

"Voor ons heeft het kunstwerk aan artistieke relevantie verloren", reageert De Singel. "Het hoort niet meer thuis op ons dak als een symbool van onze identiteit." De instelling verwijst naar het feit dat het kunstwerk niet uniek is, dat het over zelfverheerlijking gaat en dat het kwetsend kan overkomen.

Bij het S.M.A.K. in Gent staat eenzelfde beeld op het dak, maar daar zal het niet weggehaald worden. Directeur Philippe Van Cauteren is voorstander van een debat over het thema.

Het is nu aan de rechtbank om te oordelen of Jan Fabre schuldig is aan seksueel grensoverschrijdend gedrag, pesterijen, geweld en aanranding.

Bron: vrtnws.be en De ochtend