Twijfels over veiligheid witte mondmaskers overheid: waar komen die twijfels vandaan en waarom is het nu pas onderzocht?

1. Die gratis mondmaskers, hoe zat dat ook weer?

Tijdens de eerste coronagolf in ons land bestelde Defensie 15 miljoen stoffen mondmaskers bij het Luxemburgse Avrox, goed voor een som van zowat 37,5 miljoen euro.

Belgen konden die in juni gratis gaan afhalen bij de apotheek. 5 à 6 miljoen mondmaskers zijn zo intussen opgehaald. De rest ligt nog bij de apothekers en in de kazerne in Peutie.

2. Waren er geen twijfels over die aankoopprocedure?

Inderdaad, over die aanbesteding was heel wat te doen. Vooral N-VA-Kamerlid Michael Freilich stelde daar vragen bij. Zo zouden sommige Belgische bedrijven niet hebben kunnen meedingen en werden de veiligheidsnormen niet goed opgevolgd.

De Raad van State en het Rekenhof veegden die kritiek op de aankoopprocedure kort nadien van tafel. Wel onderzoekt het parket nog altijd het reilen en zeilen van leverancier Avrox, waarover nog altijd wat onduidelijkheid bestaat.

3. Doken er niet al eerder gezondheidsvraagtekens op over die mondmaskers?

Ja, die vraagtekens kwamen er in juni vorig jaar al, van de sectorfederaties Creamoda, Febelsafe en FBT. Die hadden hun twijfels bij de behandeling van de mondmaskers met zilverionen. Zij stelden dat het inademen van die minuscule stoffen gevaarlijk zou kunnen zijn.

Bij Defensie en Avrox spraken ze dat fors tegen. "De FOD Volksgezondheid, Directoraat-generaal Leefmilieu, heeft uitdrukkelijk bevestigd dat de gebruikte technologie met betrekking tot de menselijke gezondheid en toxicologie, geen gezondheidsrisico vormt", klonk het toen.

4. Wat heeft de overheid dan nu van mening doen veranderen?

Een advies van de Hoge Gezondheidsraad aan het kabinet van minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (SP.A) zorgde voor een ommekeer. Vandenbroucke was enigszins verontrust door de resultaten van een onderzoek van gezondheidsinstituut Sciensano.

Bij Sciensano hadden ze de stoffen mondmaskers onder de loep genomen en er minuscule deeltjes van zilver en titaniumdioxide in ontdekt. Vandenbroucke speelde dat onderzoek door aan de Hoge Gezondheidsraad. Die raadt nu, in afwachting van meer duidelijkheid, het gebruik van de maskers af.

Consumentenorganisatie Test Aankoop adviseert alvast om alle herbruikbare mondmaskers links te laten liggen. "Ik zou aanraden om het herbruikbare masker dat je nu gebruikt, weg te gooien. Gebruik in de plaats een wegwerpbaar mondmasker, de zogenaamde chirurgische maskers", zegt Jens Van Herp van Test Aankoop in 'De Wereld Vandaag'.

Test Aankoop ijvert voor meer controle op mondmaskers in het algemeen. "We willen graag dat de overheid reageert, aangezien er nog heel wat van die herbruikbare stoffen mondmaskers circuleren op de markt. Dat zijn er niet weinig. We hebben vorig jaar in juni al gewaarschuwd voor de herbruikbare mondmaskers. Uit een steekproef bleek dat vier op de tien van de herbruikbare mondmaskers tekortschoten op het vlak van filterkwaliteit, samenstellen of comfort of een mix van die factoren."

Beluister het gesprek met Jens Van Herp van Test Aankoop in 'De Wereld Vandaag' op Radio 1 Select. 

5. Waarom heeft het zo lang geduurd voor dat werd onderzocht?

Dat is de hamvraag, die ook heerst in de politiek. Onder meer N-VA en Vlaams Belang willen daar van Vandenbroucke snel een antwoord op krijgen. "Het is serieus genoeg om naar een groot onderzoek te gaan", zegt N-VA-Kamerlid Michael Freilich. "Waarom hebben we daar dan zo lang op gewacht?"

"Ik hoop dat het uiteindelijk niets is. Maar dat ontslaat die ministers niet van hun verantwoordelijkheid. Zij hadden dat toen moeten onderzoeken, niet vandaag. Ik heb een beetje het gevoel dat men toen die maskers niet uit de rekken wilde halen om geen gezichtsverlies te lijden. Maar als je daartegenover de volkgezondheid zet, heb ik daar toch wel heel serieuze bedenkingen bij."

Beluister het gesprek met N-VA-Kamerlid Michael Freilich in 'De Wereld Vandaag' op Radio 1 Select.

Ook Dominiek Sneppe, Kamerlid voor Vlaams Belang, wijst erop dat ze in juni al aan toenmalig minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open VLD) had gevraagd wat er aan was van die veiligheidstwijfels? "Het antwoord was: 'Sciensano zal dat op de voet volgen'. Dan zou je denken dat ze het voorzichtigheidsprincipe hanteren en die maskers nog wat achterwege laten. En blijkbaar is er ook niet onmiddellijk onderzoek naar gedaan, want ik kan me niet voorstellen dat dat zo lang moet duren. Intussen hebben mensen die mondmaskers al 9 maanden gedragen."

De Block laat onze redactie intussen weten dat het directoraat-generaal Leefmilieu van de FOD Volksgezondheid de mondmaskers wel degelijk heeft onderzocht. Daar luidde de uiteindelijke conclusie dat zilvernitraat, zoals dat ook gebruikt is in die mondmaskers, toegelaten is in Europa.

6. Zijn die stoffen in die mondmaskers zo uitzonderlijk?

Nee, dat niet. Ze worden allebei al volop gebruikt in ons dagelijkse leven. Titaniumdioxide dient om textiel wit te maken. Het wordt onder meer gebruikt in cosmetica, zoals zonnecrème, en zelfs als kleurstof in voeding.

De zilverionen hebben een anti-bacteriële werking en worden onder meer in textiel, cosmetica en elektronica gebruikt. Onder meer sokken krijgen wel eens een zilverbad, om zweetgeuren tegen te gaan.

7. En zijn ze gevaarlijk voor de gezondheid?

Blootstelling aan lage hoeveelheden van beide stoffen wordt tot dusver niet beschouwd als gevaarlijk. Maar, en daar gaat het nu vooral om, mondmaskers zijn niet te vergelijken met pakweg sokken: we ademen erdoor, soms uren aan een stuk. Over de gezondheidseffecten van het inademen van die stoffen is minder bekend. Zo waarschuwt de Europese Commissie sinds oktober voor het inademen van grote hoeveelheden titaniumdioxide, want dat zou wel eens kankerverwekkend kunnen zijn.

"Hier is de vraag of de deeltjes loskomen, en zo ja: in welke concentraties?", legt toxicoloog Jan Tytgat (KU Leuven) uit in 'De Ochtend'. "Het gaat hier om nanodeeltjes die kunnen doordringen tot de diepere luchtwegen. Je moet nu een risicoanalyse maken: is er gevaar of niet? Stel dat er een grote concentratie vrijkomt, dan kunnen ze nadelige effecten uitlokken. Bij titaniumdioxide zijn dat ademhalingsproblemen en zelfs op termijn kanker."

Beluister hier het gesprek met Jan Tytgat in 'De Ochtend' op Radio 1 Select. 

Het is trouwens niet de eerste keer dat Tytgat daarvoor waarschuwt. In juni vertelde hij al op Radio 2 dat we ons moeten afvragen "wat er gebeurt als we de maskers op lange termijn dragen, enkele maanden bijvoorbeeld. Er zijn studies die aantonen dat zilver op langere termijn genotoxisch zou zijn. Dat het dus gevaarlijk is voor onze genen."

8. Veel vraagtekens en twijfels, maar eigenlijk is het echte risico van die mondmaskers dus nog onduidelijk?

Klopt, het advies van de Hoge Gezondheidsraad komt er dan ook uit voorzorg. Of zoals Tytgat vanochtend zei: "Het probleem is dat we het gevaar momenteel niet kennen. De maskers horen gewassen te worden en niemand weet goed of die deeltjes niet na 1 of 2 wasbeurten weggewassen worden. Door metingen kunnen we vragen beantwoorden."

Paniek is dus niet nodig, stelt hij. "Was dit een acuut probleem geweest dan hadden we al veel meer mensen bij de huisarts gezien met allergische reacties en/of klachten over de ademhaling. En uiteraard dragen we die maskers niet dag en nacht."

Bron: vrtnws.be en 'De Ochtend' & 'De Wereld Vandaag'

Lees ook: