Waarom komen de moeilijke gesprekken over de begroting altijd op het einde? "Cru gezegd: het geld is op"

De 7 partijen die de nieuwe federale regering moeten vormen (Open VLD, MR, SP.A, PS, Ecolo, Groen en CD&V) hebben vannacht niet tot de finish onderhandeld in het Egmontpaleis in Brussel. Er waren bilaterale gesprekken, maar over de centen, de begroting, daarover wordt sinds 9 uur voortgepraat.

Het is het traditionele sluitstuk van de formatie, een miljardenkwestie die bepaalt welk beleid mogelijk is, welke trofeeën de partijen elk binnenhalen. Een traditioneel zeer moeilijk punt dus, nu nog meer omdat corona het begrotingstekort nog heeft doen oplopen.

En de onderhandelaars staan onder grote tijdsdruk, want de deadline van 1 oktober is nu heel dichtbij. Het lijkt onlogisch, de moeilijkste knoop tot op het laatste bewaren. Waarom lijkt het er bij formatiegesprekken altijd zo aan toe te gaan?

Guy Vanhengel: "Dit is niet rap rap"

Volgens Guy Vanhengel (Open VLD), oud-minister van Financiën zowel in de Brusselse als in de federale regering van 2000 tot 2019, is dat normaal.

"Vergelijk het met het bouwen van een huis" zegt hij in 'De Ochtend'. "Eerst maak je een programma, op welke grond ga je bouwen, je hebt veel verwachtingen. Langzaamaan worden de plannen getekend en zie je alles groeien. En dan komt daar een tabel naast, wat gaat dat kosten? Dikwijls moet je aan het einde van de rit dan aanpassen", zegt Vanhengel. "Vergeet ook niet dat hier al heel veel voorbereidend werk aan voorafgegaan is. Dit is niet rap rap, je vertrekt nooit vanuit het niets."

"We beschikken over instellingen zoals de Nationale Bank, het Planbureau, het Monitoringcomité. Die zetten de krijtlijnen uit en daar wordt gaandeweg met technische assistentie aan geschaafd. Zo kan je op het einde van de rit bekijken: mag het iets goedkoper of duurder, doen we iets onmiddellijk of spreiden we het in de tijd?"

Speerpunten of "trofeeën" van partijen hoeven niet onthoofd te worden, zegt Vanhengel.  "De vraag is meer, wanneer doe je wat en binnen welk tijdsperspectief? Dat is veelal een uitweg die leidt naar een resultaat waar iedereen zich in kan vinden. Dat speerpunten niet doorgaan, gebeurt zelden, die zijn op voorhand goed ingeschat."

(lees verder onder de foto)

Bart Van Craeynest: "Alle partijen willen extra beleid, maar hoe gaan ze dat betalen?"

Je moet er vooral voor zorgen dat je budgettaire basis goed zit, zegt Vanhengel. "Een begroting moet je permanent bijsturen omdat je niet alles kan verwachten en voorspellen. De coronacrisis bijvoorbeeld, die was echt niet te voorspellen, en daar moet je op aanpassen."

En net dat baart Bart Van Craeynest, hoofdeconoom bij Voka, het netwerk van Vlaamse ondernemingen, grote zorgen. "Cru gezegd: het geld is op. Dat was al zo voor de coronacrisis, en dat is er niet beter op geworden. Je zit met een grote put. Alle partijen willen nu extra beleid uit de brand slepen, maar extra beleid betekent ook extra middelen, en dat is moeilijk, want waar ga je die halen?"

Het begrotingstekort is nu al hoog. Je zou nu moeten denken aan hoe je dat op termijn onder controle krijgt, maar dat lijkt niet echt de prioriteit te zijn.

Het begrotingstekort ligt nu al op 20 miljard euro per jaar op federaal niveau, zonder extra beleid. "Naar wat ik lees en hoor willen de partijen 4 tot 6 miljard euro aan extra beleid op de tafel leggen. Zo loopt het begrotingstekort enkel maar op. Maar dat tekort is nu al te hoog. Je zou nu moeten denken aan hoe krijgen we dat tekort op termijn onder controle, maar dat lijkt niet echt de prioriteit te zijn bij de onderhandelaars."

Van Craeynest heeft een duidelijke boodschap: "Nu moet je vooral opletten dat je niet te veel uitgaven doet die ook na de crisis nog jarenlang geld gaan kosten. Uitgaven die het begrotingstekort voor de komende jaren nog verder omhoog gaan duwen."

"Pensioenen van vandaag zijn nog niet eens gefinancierd"

Een voorbeeld, en een groot symbooldossier: de pensioenen. Een van de speerpunten is het optrekken van de laagste pensioenen tot 1.500 euro. "Maar alweer cru gezegd: de pensioenen van vandaag zijn nog niet eens gefinancieerd, in het licht van de toenemende vergrijzing de komende decennia. Als je die pensioenen nu gaat verhogen, dat komt er gewoon maar bovenop."

"Er valt veel voor te zeggen in sociaal opzicht voor een verhoging van de pensioenen", erkent Van Craeynest, "maar je moet ook op langere termijn nadenken, het moet ook dan betaalbaar blijven. Dit moet eigenlijk ingekaderd worden in een grote hervorming van het pensioenstelsel, hoe je het overeind houdt, nu de komende jaren veel mensen op pensioen zullen gaan. Dat is iets wat we al lang weten. Maar zelfs het huidige systeem is nog niet op lange termijn gefinancierd."

"Budgettaire inspanningen doorschuiven naar de volgende regeringen"

In tegenstelling tot Vanhengel vindt Van Craeynest het geen normale zaak dat de moeilijke gesprekken over de centen pas op het einde plaatsvinden. "In de politiek is dat blijkbaar normaal. In andere situaties kijk je eerst hoeveel geld er is en wat je daar dan mee kan doen, maar bij regeringsonderhandelingen is dat blijkbaar anders."

En dat brengt risico's met zich mee. "Het is duidelijk dat elke partij extra beleid wil aankondigen. Maar hoe financieer je dat. Sommigen willen geen extra belastingen, sommige geen besparingen. Ja, dan blijft er maar één ding over. En dat is het begrotingstekort op de lange termijn nog opdrijven. En de budgettaire inspanningen dan gewoon doorschuiven naar de volgende regeringen."

Beluister het gesprek met Guy Vanhengel via Radio 1 Select

Beluister het gesprek met Bart Van Craeynest via Radio 1 Select

Bron: vrtnws.be en 'De Ochtend'