Waarom ligt bijna niemand wakker van Pegasus?

Het bericht baart ons zorgen. Het afluisterprogramma werd ontworpen om aan overheden te verkopen, die er criminele activiteiten mee zouden opsporen. Maar blijkbaar is dat niet alleen voor criminelen gebruikt, maar heeft men ook een aantal tegenstanders van die overheden, op de Blacklist gezet zodanig dat ook hun communicatie werd afgeluisterd. En dan ging het hoofdzakelijk om journalisten, ook advocaten, mensenrechten activisten. Maar wat ons mogelijks nog meer zorgen baart, dat het bericht in zeer ruime mate op onverschilligheid stuitte, dat zo weinig mensen bezorgd zijn daaromtrent.

Privacy

Het recht op privacy is een heel actueel thema geworden. Privacy was vroeger redelijk eenvoudig. Het verbod op huisvredebreuk is een goed voorbeeld daarvan : je mag maar uitzonderlijk in het huis van iemand binnentreden, tenzij deze er mee akkoord gaat. De digitale revolutie heeft dit radicaal veranderd.. Natuurlijk kan iedereen zelf zeggen wat hij/zij wilt, je hoeft je privacy niet te beschermen als je dat niet wilt. Wilt iemand over zijn privacy spreken, dan kan dat, maar in het digitaal tijdperk heeft dat grote gevolgen. Zo is het niet mogelijk dat je iets wat je gezegd of gepost hebt, opnieuw kunt intrekken.

De verspreiding van de boodschap is ook veel omvangrijker, soms massaal. De impact kan zeer groot en zeer schadelijk zijn. En daar komt dus bij dat zelfs private gesprekken vanop afstand kunnen afgeluisterd worden en ook vanop afstand overheden de smartphone van eender wie kan gebruiken om vanop afstand- je gesprekspartner mee te filmen. Dit is toch vrij hallucinant.. Bij mensenrechten activisten kan dat heel ver gaan. Wij zijn bezig met het Turkije Tribunaal. We zien dat opposanten op een hitlijst staan, met de bedoeling hen te doden. Als iemand met hen contact neemt om te getuigen voor het Turkije Tribunaal kan dit tot mishandeling of moord leiden. Bovendien kunnen informaties gemanipuleerd worden. Ons kantoor heeft ooit eens een belangrijke sportman verdedigd, die ervan verdacht werd tijdens een groot tornooi erotische berichten te sturen naar een minnares. Dat is dan een groot schandaal geweest in de kranten. We hebben wel kunnen bewijzen dat de man juist op het ogenblik dat die berichten werden verstuurd, stond te coachen. De sms-en waren gewoonweg vervalst.

Informatie = macht

Wie informatie heeft, die heeft macht. En als de macht niet gecontroleerd wordt, als je dus heimelijk kunt afluisteren en private bedrijven kunt inhuren om dat te doen, dan is het hek van de dam. En als men dan zegt: “Als je niets fout doet, waarom moet je dan bevreesd zijn?”. Die vraag stellen is de foute vraag stellen. De echte vraag is: Als overheden dat perse willen doen, waarom doen zij dat? Dat is de juiste vraag.

Wij denken dat een heel belangrijke taak is weggelegd voor het Europees Hof voor de Rechten van de Mens om daar in tussen te komen. Het Europees Hof van Justitie in Luxemburg heeft rond de dataretentie wel een aantal heel belangrijke stelregels opnieuw benadrukt. Het Hof van Luxemburg gaat in tegen de trens waarbij de overheden een soort natuurlijke reflex ontwikkelen om zoveel mogelijk informatie te vergaren en die allemaal te behouden en dan de selectie te maken. In principe zou het maar in uitzonderlijke omstandigheden mogen zijn dat je ze houdt en dat er een wettelijke basis is die zegt hoe lang dat je die data mag houden, maar in de praktijk wordt het vaak omgekeerd. Het Hof van Luxemburg gaat hier tegen in, maar het Hof van Straatsburg zal hier ook extra kritisch moeten worden.

Achillespees

Bovendien is de traagheid van de procedure bij het Europees Hof voor de Mensenrechten wel erg problematisch. Het Europees Hof is bevoegd voor 47 staten. Het Hof ontvangt tienduizenden klachten per jaar. Het Hof selecteert. Maar een vijf procent van de zaken wordt echt behandeld. Maar de criteria zijn helemaal niet transparant. Welke klacht wordt geselecteerd en welke niet, is zeer onduidelijk. Als een klacht door de selectie raakt, begint een jarenlange procedure, vooral bestaande uit… wachten. Dat is de achillespees van het Mensenrechten Hof, dat je te traag of te laat een beslissing krijgt. En dat spoort ook nationale rechters niet aan om er altijd rekening mee te houden. Het “terugfluiten” van de rechter zal toch pas 7 jaar later naar voor komen. Ook hier kunnen we naar onze werkzaamheden voor het Turkije Tribunaal verwijzen. In Turkije bijna 4000 rechters afgezet. De onafhankelijke rechterlijke macht bestaat gewoon niet meer. Veel van die afgezette rechters en procureurs hebben een procedure ingeleid bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg. Het is nu … wachten. De feiten dateren van 2016. Binnen enkele jaren zullen we dus de beslissing van het Europees Hof kennen. Hopelijk.

Een tweede, mogelijks groter probleem is de uitvoering. Bij de start van het Hof, ging men er vanuit dat als het Europees Hof besliste dat er een schending van de mensenrechten was, de veroordeelde staat zich ging aanpassen. Dat heeft in het begin redelijk gewerkt, soms met horten en storen, maar finaal werd de uitspraak wel uitgevoerd. We zien dat dit nu veel minder het geval is. In de Turkse situatie zelfs helemaal niet. Het Hof van Justitie in Luxemburg kan een dwangsom opleggen en we zien dat dat ook werkt. Het Hof in Straatsburg kan dat niet. En het werkt niet. Er is dus dringend nood aan een initiatief dat het Hof in Straatsburg echte tanden geeft en het Hof toelaat een dwangsom uit te spreken als de staat achterwege blijft met de uitvoering van het arrest.

Beluister hier de vierde aflevering van Tegenvoets.

Leer meer: