Waarom nieuwjaar op 1 januari valt

"Op het eerste gezicht lijkt de datum arbitrair gekozen", zegt huiswetenschapper Anthony Liekens. Maar er zit wel degelijk een theorie achter. We kijken naar onze baan rond de zon. Elk jaar vliegt de aarde één keer rond de zon, en dat wordt dan een jaar genoemd. Een aantal punten in die baan waren heel belangrijk vroeger, bijvoorbeeld voor landbouwers.

Vooral de winterzonnewende speelt een cruciale rol in dit verhaal: Volgende week dinsdag, op 22 december om kwart voor 12 's nachts, is het de winterzonnewende. Dat wil zeggen dat de nacht van 22 op 23 december de langste nacht is. Daarna worden de dagen terug langer, en de nachten korter.

Maar waarom start het jaar dan niet op 22 december?

Op de winterzonnewende, op het moment dat de dagen terug langer zullen worden? Het lijkt een feestelijke aangelegenheid in de donkere wintertijd.

"Daarvoor moeten we terug naar de Romeinen, en wel naar Julius Caesar", zegt Liekens. Want stilletjes aan kreeg de winterzonnewende ook een religieuze, symbolische betekenis. Caesar voerde de Juliaanse kalender in, de voorloper van onze huidige, Gregoriaanse kalender. 

De Romeinen vierden de winterzonnewende op 25 december. Er zat immers een klein foutje in hun berekening. Eén week later vierden zij Janus. Dat is een Romeinse god die twee gezichten heeft: hij kijkt naar voor en naar achter.

Het is een beetje symbolisch: de Romeinse god Janus kijkt naar het verleden en de toekomst.

De Romeinen keken op die manier naar het vorige zonnejaar en naar het komende zonnejaar. Dat vond Caesar een mooi begin voor het nieuwe jaar. En daarom valt nieuwjaar op 1 januari.