De Wereld van Sofie
Waarom we ons zo ergeren aan mensen die voorbijsteken en waarom sommigen er toch mee wegkomen
di 11 mei - 7:36
Volgens Alain Van Hiel zijn er twee factoren die verklaren waarom we ons zo ergeren aan voorbijgestoken worden. Enerzijds is er de drang naar rechtvaardigheid, anderzijds heeft de mens nood aan structuur. “Onze rechtvaardigheidsperceptie is zeer belangrijk. We willen dat iedereen krijgt waar die recht op heeft.” Om dat te kunnen bekomen, moeten er duidelijk afspraken zijn. “Regels zijn normen die structuur geven aan het leven. Ze zorgen ervoor dat iedereen weet wat zijn, haar of hun plaats is.”
"Wie moet wachten kan daar mee leven, zolang de procedure eerlijk verloopt"
In het geval van Veerle Heeren is het voor Van Hiel duidelijk waarom er zoveel commotie is. “Voorbijsteken hoort niet. Als burgemeester ben je de kapitein van het schip, je hoort het goede voorbeeld te geven, dat geldt voor alle leiders. Ze moeten staan voor het groepsbelang. Wanneer een leider dan kiest voor het eigen belang, wordt dat moeilijk aanvaard.” Dat het hier om de toediening van een vaccin gaat - in coronatijden- draagt volgens Van Hiel enkel maar bij tot de frustratie. “Wachten op een vaccin is vervelend. Toch kan men daar mee leven als de regels duidelijk zijn, en consistent worden toegepast. Dat geldt zeker voor mensen die pas vrij laat gevaccineerd worden, zij verwachten procedurele eerlijkheid”.
“Als je in je redenering ‘want’ of ‘omdat’ gebruikt, zullen mensen je voorsteekgedrag sneller aanvaarden”
Toch geldt die frustratie niet voor iedereen. “Er zijn altijd verschillen tussen mensen, dat geldt ook voor die gevoeligheid.” In het algemeen is het voornamelijk het pro-sociale type dat zich aan voorbijsteken stoort. “Pro-sociale mensen hebben een groot groepsgevoel, ze staan voor het collectieve belang. Wanneer dat doorbroken wordt, vormt dat voor hen een groot ethisch probleem.” Wie zijn dan de mensen die wél voorsteken, bijvoorbeeld aan de kassa? “Dat is het pro-self (of meer egoïstische) type”, aldus Van Hiel. “Zij hebben altijd wel een reden die voor henzelf valabel is, maar die de ander meestal niet aanvaardt. Ze geloven rationeel dat in een rij staan en wachten puur tijdverlies is, en zien niet in waarom ze dat zouden doen. De pro-sociale groep is wel steeds in de meerderheid. Het merendeel van de mensen wil zich dus wel netjes aan de regels houden.”
Van Hiel legt tot slot waarom mensen toch lijken weg te komen met voorsteekgedrag. “Uit onderzoek blijkt toch dat wanneer mensen voorsteken, ze daar best een reden voor hebben en die ook uitspreken. Wanneer je dus in alle stilte probeert voor te steken, zullen mensen dat vervelender vinden. Ander onderzoek toonde aan dat er ook een linguïstisch aspect aan verbonden is. Als je in je redenering ‘want’ of ‘omdat’ gebruikt, zullen mensen je voorsteekgedrag sneller aanvaarden. Dat hoeft daarom geen steek te houden. Wanneer je aan het kopieerapparaat staat en tegen de persoon voor je zegt: ‘zou ik even voor mogen, want ik moet kopieën maken’, zal je hoogtswaarschijnlijk eerst mogen. Dat houdt op zich geen steek, maar werkt wel door die want-constructie.”
Beluister het gesprek met Alain Van Hiel in 'De Wereld van Sofie' via Radio 1 Select
