Wat we niet kunnen weten

"Ik geef toe dat ik in de arrogantie van mijn jeugd dacht dat ik alles kon begrijpen wat er bekend was", schrijft Marcus Du Sautoy in het eerste hoofdstuk van zijn nieuwe boek 'Wat wij niet kunnen weten'. Dat klinkt een klein beetje zelfingenomen. Du Sautoy is slim, dat staat buiten kijf, hij is hoogleraar wiskunde in Oxford. Ooit dacht hij dus dat hij zo slim is dat hij alles wat te begrijpen is, zelf ook kan begrijpen. Als er iemand is van wie het brein een weg heeft gevonden naar nieuwe kennis, schrijft hij, dan moet mijn brein dat ook kunnen begrijpen.

Die pedante overtuiging combineerde de jonge Du Sautoy met de zekerheid dat de wetenschap vroeg of laat alles zou doorgronden. De wetenschap in het algemeen, en hijzelf persoonlijk dus ook. Ik vrees dat u de heer De Sautoy stilaan een onsympathiek, hautain, pedant mannetje begint te vinden.

Maar met de jaren is de wijsheid gekomen. Marcus Du Sautoy is beginnen twijfelen en ging zich realiseren dat somminge dingen voor altijd buiten bereik zullen blijven. Niet alleen voor hemzelf omdat zelfs zijn voortreffelijke hersenen beperkt zijn. Sommige dingen liggen buiten het bereik van de wetenschap.

Romantisch aangelegde luisteraars zullen glimlachen en zeggen: de liefde natuurlijk. Dat is niet wat Marcus Du Sautoy bedoelt. Hij heeft het over de tastbare, materiële wereld, de wereld die de wiskunde en de fysica proberen te doorgronden. Ook de allerinteligentste geleerde met de allersnelste computer stuit op onvoorspelbaarheid, ingebakken in de materie zelf. Dat gaat van rollenden dobbelstenen over de baan van de planeten tot het gedrag van de kleinste bouwstenen van de materie en de werking van het menselijke brein. Doorgronden en voorspellen? Vergeet het.

Martijn van Calmthout is fysicus en wetenschapsjournalist en heeft ons al wel eens eerder langs smalle, moeilijk begaanbare wetenschappelijke paden geleid. Zaterdag gidst hij ons doorheen de kwantumfysica, de hogere wiskunde en de chaostheorie.