"We kunnen de stroom nepnieuws niet laten opdrogen, maar we willen met onze factchecks in die stroom aanwezig zijn"

Factchecker Vincent Merckx: "Het verhaal dat nu het meest de ronde doet is dat Bill Gates op een of andere manier zijn voordeel doet met de coronacrisis. Zo lees je dat hij deze pandemie zeven jaar geleden al voorspeld had, dat hij zelf in het virus heeft geïnvesteerd, dat hij winst zal halen uit de vaccinatiecampagne, of dat Gates voorstander zou zijn van een tattoo voor kinderen die toont welke vaccins ze al hebben gehad "

Waarom er zoveel nepnieuws over corona circuleert? "We zitten nu met een fenomeen dat iedereen probeert te  begrijpen maar waar vaak nog geen eenduidige antwoorden voor zijn.  Ook virologen moeten hun verklaringen regelmatig bijstellen. Dat is nu eenmaal hoe wetenschap werkt. Maar als zij het al niet zeker weten,  vragen mensen zich af: wat moeten wij er dan van geloven? Dus gaan mensen zelf op zoek naar verklaringen – war zeer begrijpelijk is  - maar dan komen ze soms bij de meest vergezochte verhalen uit. "

Onduidelijkheid

"Nepnieuws wordt soms moedwillig de wereld ingestuurd, zoals door het 'fake news leger' in Rusland.  Maar veel fake news ontstaat uit onduidelijkheid. Neem nu de theorie dat het virus uit een lab in Wuhan ontsnapt zou zijn. Dat verhaal doet al een paar maanden de ronde op het internet, maar dan werd het ineens opgepikt door een mainstreamkrant als The Washington Post en je ziet dat het steeds meer serieus wordt genomen. Maar van’ ‘onsnapt uit het lab'  gaat het dan naar ‘zelf gecreëerd.’ Mensen beginnen dan zelf vanalles uit te zoeken maar dit is allemaal zeer moeilijk te checken, je belandt in een schemerzone tussen leugen en waarheid. Ook wij zijn er al een hele tijd onze tanden op aan het stukbijten."

De werking van VRT NWS

Hoe gaan de factcheckers van VRT NWS te werk? "We zitten elke ochtend samen met onze cel, die bestaat uit een vijftal mensen met verschillende competenties. We hebben een datajournaliste, iemand die thuis is in het darkweb, een specialist sociale media en zelf kom ik uit de meer klassieke journalistiek. Op basis van een aantal parameters beslissen we wat we gaan factchecken. Bijvoorbeeld: hoe sterk gaat een verhaal rond? Zoals het bericht dat België mondmaskers uitgevoerd zou hebben naar Monaco, wat ik zelf gecheckt en ontkracht heb.   We zoeken ook altijd een zeer duidelijke claim, het is niet de bedoeling dat we een of ander zinnetje in een tekst zelf gaan interpreteren. Wie onze fachtchecks leest moet via dezelfde bronnen stap voor stap tot dezelfde conclusie kunnen komen."

'Coronabot'

De stroom van fake news is schier eindeloos. Is het niet dweilen met de kraan open? "We denken niet dat we die stroom kunnen laten opdrogen, maar we willen zelf ook in die nieuwsstroom aanwezig zijn. Je ziet dat er heel veel nepnieuws circuleert op Facebook en WhatsApp. Daarom  hebben we een 'coronabot' ontwikkeld op Facebook waarbij je verdachte links die je wil laten checken kan delen met ons.  We hebben ook een verzendlijst op WhatsApp, met daarin mensen die veel invloed hebben binnen hun eigen gemeenschap. Als we een factcheck heben afgewerkt sturen we die via die lijst rond naar die verschillende gemeenschappen. Zo bereiken we zoveel mogelijk mensen in Vlaanderen, en krijgen ze naast een hoop fake news ook onze checks te zien."

Zelf verdacht nieuws gespot?  Mail naar check@vrtnws.be