Weg met de hitlerkever? Australische wetenschappers roepen op om "problematische" soortnamen aan te passen

Wat doe je met planten en dieren die ooit naar bekende figuren zijn genoemd, maar over wie de geschiedenis intussen een pijnlijk, donker boekje heeft opengedaan? In een opiniestuk kaartten Kevin Thiele, een professor aan de University of Western Australia en Tim Hammer, een postdoctorale onderzoeker aan het State Herbarium van Zuid-Australië, dat gevoelige thema vorige maand aan. Beiden zijn taxonomen en houden zich dus bezig met de ordening en benaming van organismen.

Hun stelling is duidelijk: "diep problematische namen" moet je kunnen aanpassen. "Wij geloven dat wetenschap, de taxonomie incluis, sociaal verantwoordelijk moet zijn", zeggen ze. "Wetenschap is ingebed in de cultuur en leeft niet ivoren torens. Wetenschappers moeten werken voor het gemeenschappelijke goed en dus niet blind de traditie volgen."

Er zijn trouwens wel wat voorbeelden van zulke historisch bedenkelijke namen te vinden. Zo bestaat er een Australische bloemensoort, de Hibbertia, die genoemd is naar George Hibbert. Die Engelse amateurbotanicus maakte in de 18e eeuw een fortuin met de slavenhandel. Of er is het koraal Catalaphyllia jardinei, genoemd naar Frank Jardine, die in de 19e eeuw volop land stal van de oorspronkelijke inwoners van Australië, de Aboriginals.

Bedreigd door neonazi's

En dan is er nog de hitlerkever - de Anophthalmus hitleri - een op zichzelf weinig opwindende, blinde roofkever die ergens in de grotten van Slovenië leeft. "Het dier is voor het eerst beschreven door Oscar Scheibel, een Oostenrijkse spoorwegingenieur", weet insectenkenner Peter Berx. Dat gebeurde in de jaren 30 van de twintigste eeuw. "Hij heeft die naam bedacht om op een goed blaadje te komen staan bij Hitler. Met succes, want dat heeft hem ook een bedankbriefje opgeleverd."

De discussie over de soortnaam "hitleri" krijgt dezer dagen bovendien nog een extra dimensie. Want het diertje is al enkele jaren met uitsterven bedreigd, niet door een natuurlijke oorzaak, maar precies door zijn naam. "Er zijn neonazi's die elk jaar een vakantie naar Slovenië boeken om die beestjes te gaan zoeken en verzamelen, niet omdat ze zo mooi of zo speciaal zijn, gewoon omdatze die naam hebben."

De gevangen kevertjes worden voor honderden euro's verkocht als nazimemorabilia. Jaren geleden al werden om die reden zowat alle specimen van de hitlerkever gestolen bij de Zoologische Staatssammlung, een onderzoeksinstituut in München. Om maar te zeggen: die jacht lijkt het voortbestaan van het kevertje geen goed te doen. In dat opzicht begrijpt Berx de beweegredenen om de naam aan te passen. "Je zou de naam kunnen veranderen om het zoeken te stoppen."

"Enkel wetenschappelijke redenen aanvaard"

Een belangrijk probleem in deze hele discussie: de soortnamen van planten en dieren worden naderhand vrijwel nooit meer aangepast, weet Berx. Bij de hitlerkever was er kort na WOII al protest tegen de naam.

"Toen zijn er al wetenschappers bij de Internationale Commissie voor Zoölogische Nomenclatuur, de commissie die de wetenschappelijke namen van dieren moet beoordelen en valideren, gaan vragen om die naam te veranderen. Het antwoord van de commissie was nee, want de naam was volledig volgens de code en regels opgesteld."

"Ik zeg niet dat het onmogelijk is, maar meestal worden enkel biologische of wetenschappelijke redenen aanvaard om een naam aan te passen. De soortnaam - in dit geval "Hitleri" - wordt zo goed als nooit aangepast. Dus de kans is heel groot dat een dergelijk verzoek opnieuw zal worden afgewezen."

Beluister het gesprek met entomoloog Peter Berx in "De ochtend" via Radio 1 Select

Bron: vrtnws.be en De ochtend