Weten we straks wie 34 jaar geleden Zweeds premier Olof Palme heeft vermoord? Parket houdt straks persconferentie

Iets over elf in de avond op 28 februari 1986 wandelde premier Olof Palme met zijn vrouw Lisbet naar huis in de hoofdstad Stockholm nadat ze eerder een film waren gaan zien. Zoals hij wel vaker deed, had Palme ook die avond zijn lijfwachten niet bij zich.

Op een bepaald ogenblik dook achter hem een man op die een pistool trok. Hij schoot op de premier en zijn vrouw. Palme was op slag dood, zijn vrouw raakte gewond. De moord vond plaats in het centrum van Stockholm en er waren talrijke getuigen op straat. Die zagen een man wegrennen en verdwijnen in een zijstraat.

De getuigen waren in shock en de politie in eerste instantie ook. Politiek geweld is bijna de antithese van de Zweedse mentaliteit en de moord op een premier te midden van het publiek nog meer. De politie blunderde de volgende dagen dan ook meteen: de site van de moord werd slecht afgezet en veel sporen zijn wellicht uitgewist doordat mensen bloemen en brieven of andere vormen van rouw kwamen uiten.

Wie was Palme en wie wou hem dood?

De sociaaldemocraat Olof Palme paste in de traditie van zijn partij die na de oorlog de welvaartsstaat in Zweden had uitgebouwd. Het systeem van een sterke sociale zekerheid, goede en betaalbare vormen van gezondheidszorg en onderwijs en streven naar sociale gelijkheid en die tussen mannen en vrouwen dat we ook in andere buurlanden zoals Noorwegen, Finland en Denemarken kennen, het "'Scandinavische model" zoals dat heet.

Palme was niet de uitvinder daarvan, maar hij bouwde wel stevig voort op dat model. Sinds 1969 was hij de leider van de centrumlinkse Arbeiderspartij die toen heel sterk stond in Zweden. Hij was twee keer premier, een keer tussen 1969 en 1976 en nog eens tussen 1982 en 1986.

Olof Palme keek echter veel verder dan de Zweedse grenzen. Uit zijn studieperiode in de Verenigde Staten ontwikkelde hij een sterke afkeer voor het racisme, de sociale ongelijkheid en de gebrekkige sociale voorzieningen in de VS. Palme was uitgesproken criticus van de VS-samenleving en van de oorlog in Vietnam. Even heftig viel hij uit naar de Sovjet-invasie die in 1968 een einde maakte aan de "Praagse Lente" in Tsjechoslowakije. Echt bitsige kritiek had hij dan weer voor de manier waarop Israël met de Palestijnen omgaat en vooral als het over het blanke apartheidsregime in Zuid-Afrika ging. De uitgesproken Palme maakte dus internationaal niet veel vrienden, maar bleef dan weer voorzichtig als het ging om het illegaal indringen van Sovjetonderzeeërs in de territoriale wateren van Zweden, een neutraal land in de Koude Oorlog.

Wie, wat en waarom?

Getuigen konden niet veel meer zeggen dan dat de schutter een lange man was. Een van hen leverde de politie de kogelhulzen, een krachtige .357 Magnum, waaruit bleek dat het duidelijk de bedoeling was om te doden, niet om te kwetsen, te waarschuwen of te doen schrikken.

Een eerste verdenking jegens de Turks-Koerdische afscheidingsbeweging PKK -die door Palme als terreurgroep was gebrandmerkt- leverde niets op. In 1988 werd een verdachte met crimineel verleden, Christer Petterson, door Lisbet Palme herkend als de schutter en tot levenslang veroordeeld. Petterson ging echter in beroep en bij gebrek aan moordwapen of motief werd hij uiteindelijk vrijgesproken.

Er waren tal van andere opties, maar ook hier bleek geen enkele hard te maken. Zo zou Palme weet gehad hebben van een omkoopschandaal bij de verkoop van artilleriemunitie door het Zweedse bedrijf Bofors aan India waarbij ook de Indiase premier Rajiv Gandhi betrokken zou zijn geweest. Dat onderzoek leverde geen band op met Palme en overigens is intussen ook Rajiv Gandhi zelf bij een aanslag vermoord.

Sterkere vermoedens gingen uit naar het blanke apartheidsregime in Zuid-Afrika. De steun -ook financiële- van Palme voor het ANC van Nelson Mandela zou Pretoria erg gestoord hebben, maar in de jaren 90 -na de Apartheid dus- leverde een Zweeds onderzoek in Zuid-Afrika ook geen echte bewijzen van betrokkenheid op, op vage verklaringen van voormalige agenten na. Palme had veel vijanden gemaakt, maar voor de meesten van hen -de VS, de Sovjet-Unie, Israël, India en andere- zou het veel te riskant geweest zijn om de leider van een democratisch land in Europa te vermoorden.

De moord op Palme is dus al 34 jaar een raadsel. Het trauma in Zweden is verwerkt en veel jongeren kennen Palme nauwelijks nog. Het is ook een uitzondering gebleven in de Zweedse politiek.

Beluister het gesprek met correspondent Marcel Burger in 'De Ochtend':

Update

Zweden gaat de moord op premier Olof Palme niet langer onderzoeken. Dat heeft de openbaar aanklager gezegd tijdens een persconferentie. Palme werd 34 jaar geleden vermoord op straat in Stockholm, maar de dader werd nooit gevat. De onderzoekers gaan er nu van uit dat een zekere Stig Engstrom de moord heeft gepleegd. In de Zweedse media staat hij bekend als de "Skandia-man", maar de man is overleden, en dus kan hij ook niet vervolgd worden. (Lees meer op vrtnws.be)

Bron: vrtnws.be en 'De Ochtend'