Winnaar van de Ultimas publieksprijs, achtervolgd door controverses: wie of wat is 'Tegenwind'?

'Tegenwind' is een reeks van zes video-interviews met prominente critici van het coronabeleid of de coronavaccins.  Zes "wetenschappers in het oog van de storm" die "hun nek hebben uitgestoken om een boodschap te brengen die niet populair was", zo noemen journalisten Alain Grootaers, Jakobien Huisman en regisseur Mark Sanders hun onderwerp.

De interviewgasten zijn voormalige lector gezondheidswetenschappen Sam Brokken, psychologieprofessor Mattias Desmet, de Nederlandse opiniepeiler Maurice de Hond, de Nederlandse vaccinoloog Theo Schetters, hoogleraar privacyrecht Paul De Hert en gezondheidseconoom Lieven Annemans. Een zevende aflevering is het verslag van een gezamenlijk rondetafeldebat.

Bekijk hier de uitreiking

'Tegenwind' geeft de geïnterviewden uitgebreid de mogelijkheid om hun kritiek op het coronabeleid uiteen te zetten en te getuigen over de commentaren die ze daar soms op kregen. De reeks is grotendeels opgenomen in de Spaanse regio Andalusië, waar makers Grootaers en Huisman wonen. De makers omschrijven Tegenwind zelf als "kritische en onafhankelijke journalistiek". Hoe is deze documentairereeks erin geslaagd om de Publieksprijs van de Ultimas - een cultuurprijs - te winnen?

Stemformulier

De Cultuurprijzen Vlaanderen bestaan al 20 jaar en zijn in 2017 omgedoopt tot de Ultimas. Winnaars in categorieën als podiumkunst, letteren, muziek of beeldende kunst worden bepaald door een vakjury, maar dit jaar werd voor het eerst ook een Ultimas publieksprijs uitgereikt.

De nieuwe prijs was bedoeld voor "personen en organisaties die je niet makkelijk in een Ultimas-categorie kunt onderbrengen", zoals "exposities, spektakelevents, lichtshows, festivals, city-events, tentoonstellingen, musicalvoorstellingen,…" Het brede publiek mocht naar believen zijn favoriete artiesten of cultureel evenement nomineren. Ook het aanduiden van de winnaar gebeurde via een onlinestemformulier.

De voorwaarden om in aanmerking te komen voor de prijs waren nogal beknopt. Een nominatie was mogelijk voor alle "events, organisaties en personen die bijdragen aan de verbreding van de cultuur" en die in 2021 een breed publiek bereikten. De enige uitsluitingsgronden waren "schunnige content" en alles wat "een link heeft met een bepaalde politieke strekking of partij".

Dat leidde uiteindelijk tot een diverse lijst van meer dan 120 artiesten, evenementen en festivals. De onlangs overleden zanger Arno stond bijvoorbeeld op de lijst, net als Circus Ronaldo, podcast De Volksjury, Theatercollectief SKaGeN of het Film Festival Gent. Maar dus ook documentairereeks Tegenwind.

Factchecks

Inhoudelijk is 'Tegenwind' niet zonder controverse. De gasten zijn natuurlijk net uitgekozen door de kritiek die ze kregen op hun standpunten over coronamaatregelen of coronavaccinatie. Soms kwam die kritiek echter in het vaarwater van desinformatie.

Verschillende beweringen uit 'Tegenwind' werden ondertussen ook het onderwerp van factchecks, o.a. van Factcheck Vlaanderen. Een burgerinitiatief, Tegenwindmolen, maakte zelfs een speciale website aan om claims uit de Tegenwind-interviews te weerleggen.

Journalisten Huisman en Grootaers maken zelf, in de Tegenwind-interviews en op sociale media, geen geheim van hun persoonlijke afkeer voor heel wat coronamaatregelen en de coronavaccins.

Campagne

Hoe is 'Tegenwind' uitgegroeid tot de winnaar van de Ultimas publieksprijs? Daarachter schuilt een brede campagne op sociale media, vooral binnen het landschap van actiegroepen tegen de coronamaatregelen. In die kringen waren Tegenwind en de boodschap van de geïnterviewde gasten al langer een grote hit. Op coronabetogingen zag je zelfs mensen met bordjes de reeks aanprijzen.

'Tegenwind' is sindsdien ook uitgegroeid tot een multimediaal fenomeen. Behalve de interviews zelf, die op onlinevideosites werden geplaatst, waren er ook twee live 'dernières' - uitzendingen van de laatste aflevering van de reeks - in de Antwerpse Koningin Elisabethzaal. Tickets kostten 50 euro. Er is ondertussen ook een Tegenwind-boek (35 euro) dat binnenkort verschijnt.

Zowel de makers, de interviewgasten als de fans van 'Tegenwind' hebben op sociale media de voorbije weken heel wat oproepen gedeeld om een stem uit te brengen op 'Tegenwind' voor de publieksprijs van de Ultimas. Dat werpt nu zijn vruchten af.

Censuur

Wat zeker heeft meegespeeld, is een sfeer van verongelijktheid en revanchisme die rond 'Tegenwind' hangt. De makers van 'Tegenwind' zelf klaagden al langer dat hun product "stiefmoederlijk behandeld" en "doodgezwegen" werd door "overheid en media".

In december 2021 ontstond er ophef toen de gezondheids- en lifestylezender TV Plus afleveringen van 'Tegenwind' programmeerde op primetime televisie. Maar na één aflevering stopte de zender al daarmee. TV Plus verklaarde met de uitzendingen te willen bijdragen tot ‘gezond debat’, maar ‘dat stopt daar waar het mensen tegen elkaar opzet of ongenuanceerde reacties uitlokt’.

Zelfs tijdens de stemming voor de Ultimas Publieksprijs leidde de nominatie van 'Tegenwind' tot een incident. Op 8 april, toen de stemming al een week aan de gang was, verdween Tegenwind plots uit de lijst van genomineerden.

"Censuur in actie. Dat krijg je blijkbaar als de stem van het volk te luid klinkt", schreef Grootaers als reactie op Facebook. Huisman schreef dan weer dat het "redelijk bizar" zou zijn geweest om "de prijs van de censurerende Vlaamse overheid uit handen van minister Jambon [te] ontvangen".

De fans van 'Tegenwind' reageerden echter verontwaardigd en contacteerden zowel de administratie van het Departement Cultuur als het kabinet van bevoegd minister Jan Jambon (N-VA). Kort nadien werd de nominatie van Tegenwind in ere hersteld. Volgens Grootaers was het de schuld van "een overijverige ambtenaar" die "de censuurschaar" had gehanteerd.

Het binnenhalen van de publieksprijs zal in de kringen van coronasceptici dan ook toegejuicht worden als een overwinning op de mainstream media en het regeringsbeleid.

Bron: vrtnws.be en 'De Ochtend'

Lees ook