Wolkenvorming bij bosbranden: "Komt steeds vaker voor, maar betekent nooit iets goeds"

Een torenhoge wolk in de vorm van een paddenstoel die doet denken aan de bekende beelden van een atoombom die ontploft: dat was enkele dagen geleden te zien boven een bosbrand op de grens tussen de departementen Aveyron en Lozère in het zuiden van Frankrijk.

Een pyrocumulus heet het fenomeen, legt Brian Verhoeven uit in "De wereld vandaag". Hij is meteoroloog gespecialiseerd in bosbranden verbonden aan het Nederlands Instituut voor Publieke Veiligheid. "Pyro staat voor vuur en cumulus is de stapelwolk zoals we die normaal kennen."

"Het ziet eruit als een witte of grijze stapelwolk, boven een rookpluim. Soms groeit die nog verder door, kilometers hoog de lucht in. Dan hebben we het over een pyrocumulonimbus. Dat is simpel gezegd een onweerswolk bovenop de rookpluim van een natuurbrand die ook door die natuurbrand is gecreëerd."

Bij veruit de meest natuurbranden komt het nooit tot een pyrocumulus, laat staan een pyrocumulonimbus. Daarvoor zijn twee voorwaarden nodig, zegt Verhoeven. "De atmosferische omstandigheden moeten goed zitten. De lucht moeten kunnen blijven stijgen tot het condensatiepunt waarna een wolk ontstaat. Daarnaast moet ook voldoende warmte vrijkomen bij een brand. Bij een kleine brand zal je een rookpluim zien, maar geen wolk."

Wind

Hoewel een natuurbrand dus zelf een wolk of zelfs onweer kan creëren, wakkeren ze het vuur alleen maar aan en zijn ze dus geen goed nieuws. "Dicht bij het vuur kan de lucht verder opdrogen en opwarmen als gevolg van zo'n wolk."

"Bovendien veranderen de windcondities. De wind kan lokaal fel toenemen en van richting veranderen. Vlammen van een meter hoog, kunnen plots meters hoog gaan omdat de wind opsteekt. Het leidt tot extremer en onverwacht brandgedrag. Dat maakt de bestrijding natuurlijk erg moeilijk."

Volgens Verhoeven komen pyrocumuli en pyrocumulonimbi steeds vaker voor in Europa. "Dat kunnen we aan de klimaatverstoring wijten. Bij heter weer en extremere droogte, kan de vlam intenser worden en komt meer warmte vrij bij een brand. Zo wordt sneller aan de voorwaarden voldaan. Een ander probleem is de ophoping van brandstof, denk aan dood plantenmateriaal dat in bossen ligt."

Ook in Californië woeden bosbranden en daar hebben die een vuurtornado veroorzaakt. "Zo'n firenado zien we een stuk vaker dan we denken. Deze was alleen groot en dus indrukwekkend. Ook bij kleinere natuurbranden kan je zo'n vuurtornado zien omdat de lucht sterk wil stijgen en dus een stuk gaat draaien. Je kan het vergelijken met een stofhoos. In uitzonderlijke gevallen kan een pyrocumulonimbus zelfs zo'n vuurtornado produceren."

Beelden van de vuurtornado in Californië:

Bron: vrtnws.be en De wereld vandaag