Zeespiegel kan 9 tot 37 meter stijgen, hoeveel van Vlaanderen verdwijnt hebben we wel nog in de hand

Het nieuwe aan deze studie, die vandaag gepubliceerd werd in Earth System Dynamics, is dat ze veel verder kijkt dan bijvoorbeeld 2100. Ze houdt rekening met gekoppelde modellen van de Groenlandse en Antarctische ijskappen, de atmosfeer en de oceaan: zo is ook de aantrekkingskracht (of niet) van een ijskap op omringend oceaanwater meegerekend, wat regionale verschillen meebrengt.

"De focus ligt vaak op het einde van deze eeuw. Maar het ijs stopt niet met smelten na 2100. Daarom hebben wij verder gekeken", zegt glacioloog Jonas Van Breedam, één van de auteurs van het rapport, in 'De wereld vandaag'. "We zien (richting 2100, red.) een exponentiële curve voor de stijging van de zeespiegel, maar waar gaat die eindigen? Dat wilden we onderzoeken."

De onderzoeksgroep aan de VUB heeft daarop verschillende modellen ontwikkeld, rekening houdend met verschillende factoren, zoals het uitzetten van het water als dat warmer wordt, het globaal gemiddeld zeeniveau versus de regionale verschillen enz.

"Vlaanderen zal sowieso dicht bij die algemene gemiddelden zitten", zegt Van Breedam. Met andere woorden: op de lange termijn komt er voor de Vlaamse kust een stijging aan tussen 9 en 37 meter. "We zijn het klimaat nu aan het forceren, en dat zal nog heel lang doorwerken."

Het slechte nieuws: zelfs bij een sterk afgebouwd emissiescenario - denk aan de beloftes over klimaatneutraliteit tegen 2050 van de EU en, als hij verkozen wordt, Joe Biden in VS -  mogen we toch 9 meter stijging verwachten. Het wassende water zou dan tot Antwerpen en Mechelen komen. Het goede nieuws: we hebben het voor een deel nog in de hand, want we kunnen het slechtste scenario, van 37 meter extra, nog vermijden. Onder dat scenario zou over 10.000 jaar het grootste deel van Vlaanderen verzwolgen zijn door de zee.

Dat klinkt allemaal veraf, maar het zijn wel de komende decennia, tussen nu en 2030, en verderop richting 2050, die cruciaal zullen worden. Experts hebben al herhaaldelijk gezegd dat de omslag naar een koolstofvrije maatschappij er in het kader van de klimaatopwarming eigenlijk niet snel genoeg kan komen.

(bekijk hieronder de verschillende modellen zoals berekend door de VUB (data en grafiek credits VUB))

Beste of slechtste scenario?

De VUB-onderzoeksgroep Fysische Geografie onder leiding van professor Philippe Huybrechts gebruikte voor het maken van de modellen verschillende uitstootscenario's, van een CO₂-piek tijdens de komende 30 jaar (zowat het beste scenario, met inclusief dus de afbouw van de uitstoot richting 2050, en daarna het uit de lucht halen van  CO₂ met de nieuwste technieken), tot het uitstoten van de beschikbare CO₂-reserves tijdens de volgende 200 jaar.

Dat hoogste scenario houdt ook rekening met een versterkte broeikaseffect wanneer de permafrost op land en op de oceaanbodem smelt en hierbij in grote hoeveelheden CO₂ en methaan - een nog sterker broeikasgas dan CO₂ - zouden vrijkomen.

Er zijn veel factoren die meespelen, maar de grootste bijdrage aan de zeespiegelstijging zal komen van de Groenlandse ijskap en de Antarctische gletsjers. Ook de aantrekkingskracht van de ijskappen op het oceaanwater errond, speelt daarbij een rol.

Als een ijskap smelt, daalt die aantrekkingskracht op het oceaanwater in de buurt. Maar verder weg van die ijskappen, stijgt het zeeniveau dan weer sterker dan gemiddeld. Voor België zouden smeltniveaus op de Zuidpool dus zwaarder doorwegen dan als de Groenlandse ijskappen smelten.

En er is meer: omdat sommige gebieden die lang onder zware gletsjers lagen, kunnen vrijkomen, kan het land daar stijgen. "Grote delen van Scandinavië kunnen naar boven komen", zegt Van Breedam. Voor ons land zit zo'n scenario er helaas niet in.

Hoe snel zal het zeewater stijgen?

Toch heeft het nog zin om drastisch onze uitstoot te beperken, want de verschillen zullen op termijn bijzonder groot zijn: "Voor het hoge-emissiescenario zal het zeeniveau tijdens de eerste tweeduizend jaar met gemiddeld meer dan 1 meter per eeuw stijgen. Voor het lage emissie-scenario is die stijging voor dezelfde periode 10 keer lager, met gemiddeld 11 centimeter per eeuw. De snelheid waarmee het  zeeniveau stijgt is dus sterk afhankelijk van de totale hoeveelheid uitgestoten CO2," schrijven de onderzoekers.

"Pas na  10.000 jaar is het zeeniveau weer in evenwicht met de klimaatverandering en zal de stijging weer dalen tot maximaal 5 centimeter per 100 jaar".

Groenlandse ijskap is verloren, iets beter nieuws over de Zuidpool

En er is nog een opvallende conclusie: de Groenlandse ijskap is sowieso altijd verloren. "De Groenlandse ijskap zal in elk scenario volledig verdwijnen", staat in het rapport.

Dat komt omdat grote massa's ijs altijd traag reageren op de opwarming, omdat dat smeltproces (relatief gezien) traag gaat, en ook nog lang zal doorgaan, ook al zou de verdere opwarming stoppen. "Eigenlijk zitten we nu al dicht bij dat tipping point (het punt waarna de situatie niet meer kan omgebogen worden, red.) voor de Groenlandse IJskap. Er was onlangs nog een studie die zei dat we er al voorbij zijn," vertelt Van Breedam.

Maar als het nu nog niet is, dan komt het eraan: "Vergeet ook niet dat als we erin slagen de wereldwijde opwarming onder de anderhalve graad te houden, dat die opwarming aan de polen groter zal zijn, misschien 2 graden."

Beter nieuws is er over de Zuidpool: die zou volgens het lage-emissiescenario "grotendeels intact blijven" denken de onderzoekers. Zo zou ze maar 1,6 meter van haar 60 meter potentieel verliezen, onderstreept Van Breedam. Onder het slechtste scenario zou ze wel tot de helft van haar massa kunnen verliezen.

Van Breedam hoopt dat de mensen gaan nadenken over wat we nu aan het doen zijn: "Dit gaat over uitstoot in de volgende 30 tot 200 jaar. Maar dat zal gevolgen hebben voor 10.000 jaar. Wat wij momenteel aan het doen zijn, zal nog heel lang zichtbaar zijn. Ik denk dat we onszelf wel eens in vraag mogen stellen, en zien wat we daaraan kunnen doen."

Herbeluister het gesprek met Jonas Van Breedam  in 'De wereld vandaag':