20 miljoen euro om topper in vaccinonderzoek te worden: Belgisch 'vaccinopolis' zal op mensen testen

1. Wat zijn de UAntwerpen en de ULB precies van plan?

Vaccinoloog Pierre Van Damme (UAntwerpen) en immunoloog Arnaud Marchant (ULB) gaan een onderzoekseenheid oprichten die op een gecontroleerde manier vaccins op mensen kan testen, volgens het zogenaamde "Controlled Human Infection Model" (CHIM). Op die manier zouden ze cruciale tijd kunnen winnen in de strijd tegen nieuwe virussen.

Zo'n academische eenheid bestaat nog niet op het Europese vasteland, enkel in het Verenigd Koninkrijk en in de Verenigde Staten. Ze zou van ons land dus een absolute topper maken in vaccinonderzoek.

2. Maar wacht eens, hebben we zulk vaccinonderzoek hier niet al eens gedaan?

Klopt, in 2017 bouwde Pierre Van Damme aan het universitair ziekenhuis van Antwerpen een soort containerdorp, "Poliopolis", waar hij twee kandidaat-vaccins voor polio testte op mensen. Die werden blootgesteld aan een virus en moesten dan 28 dagen in die containers verblijven.

Van Damme kon zo veel leren over de kwaliteit en veiligheid van het vaccin en hoe de proefpersonen daarop reageerden. Dat concept zou nu in een meer permanente instelling moeten worden gegoten.

3. Hoe moet die instelling eruitzien?

Op de Campus Drie Eiken van de UA in Wilrijk zal in 2021 een quarantainecomplex worden gebouwd met 30 bedden. Daar zullen dus telkens 30 mensen worden blootgesteld aan een virus, sommigen van hen met vaccin, anderen zonder.

Aan het instituut voor medische immunologie van de ULB in Gosselies, vlakbij de luchthaven van Charleroi, wordt een laboratorium uitgebreid dat de reactie van het lichaam op het virus en het vaccin moet analyseren. Met andere woorden: werkt het? Hoe kan het nog beter werken? Wat moet er veranderen?

Er komt ook een vaccinatiecentrum, zoals dat al bestaat in Leuven en Antwerpen. In Wallonië was dat er nog niet. "Zo vergroot België haar capaciteit om studies te doen rond vaccins."

4. Mensen blootstellen aan een virus, is dat niet erg gevaarlijk?

De proefpersonen zullen worden blootgesteld aan een verzwakte versie van een virus. Dat kan ook het oorspronkelijke virus zijn, maar enkel als er een doeltreffende therapie beschikbaar is.

"Er zijn altijd risico's bij klinische studies", geeft Van Damme toe, "of het nu gaat over geneesmiddelen of over vaccins. "Maar dit kan je alleen maar doen als je ook een doeltreffende behandeling hebt. Voor het coronavirus is dat op dit moment bijvoorbeeld dus nog niet mogelijk."

5. Wat moet dat kosten?

Voor het hele project is zo'n 40 miljoen euro nodig. Maar van de helft van die som zijn de universiteiten dit weekend al zeker: de federale ministerraad zette het licht op groen om 20 miljoen euro op te hoesten.

De rest zal moeten komen van privépartners. Zo wordt onder meer voorzichtig gekeken naar de Bill & Melinda Gates Foundation en naar grote farmabedrijven.

6. Zal de onderzoekseenheid er nog op tijd zijn om een coronavaccin te testen?

Als alles goed loopt, zou het lab er tegen 2021, mogelijk 2022, kunnen zijn. Iedereen hoopt dat een coronavaccin er al vroeger is, maar mogelijk kan het Belgische lab nog nuttig zijn in de laatste testfases, zegt Van Damme.

"Je kunt sowieso maar zulke provocatiestudies als de onze doen als kandidaat-vaccins al een 'fase 1'-studie gepasseerd zijn, dus als ze al eens aan mensen zijn toegediend. Er zijn een aantal bedrijven en instellingen die nu fase 1-studies aan het doen zijn. Ons onderzoek kan pas starten na de fase 2."

"Maar stel nu dat er bij die hele ontwikkeling van Covid-19-vaccins wat kinken in de kabel komen, zou het kunnen dat er tegen dan toch nood is aan onze faciliteit. Indien niet voor Covid-19, dan toch voor andere kandidaat-vaccins."

7. Waren we dan niet beter wat eerder gestart met dit project?

"Eigenlijk lag dit plan op tafel in 2018 bij het investeringspact van de regering-Michel", legt Van Damme uit. "Maar in september van dat jaar is de regering gevallen (door onenigheid over het Marrakeshpact, red.). Toen is dat hele investeringspact van tafel geveegd. De huidige regering heeft daar een aantal elementen opnieuw uitgehaald, waaronder dus vaccinopolis."

8. Hoe belangrijk is dit voor ons land?

"We hebben al een goede positie in Europa als het gaat om vaccinonderzoek", weet Van Damme. "De overheid heeft ook enorm geïnvesteerd in die expertise. Op die manier trekken we natuurlijk internationaal vaccinonderzoek aan vanuit de privé en de overheid aan. Dit is een verdere investering op dat gebied en zorgt ervoor dat we een interessante partner worden op dit soort van werk."

Beluister het gesprek met Pierre Van Damme in 'De Ochtend':

Bron: vrtnws.be en 'De Ochtend'

Lees ook