De Wereld van Sofie
"Als we onze levensstandaard willen behouden, zullen we de energie van de zon meer en beter moeten benutten"
ma 11 jan. - 1:20
Ignaas Devisch: "Als filosoof ben ik mij gaan afvragen wat de plaats is van vuur in onze geschiedenis. Alle oude culturen hebben vuurmythes, vuurrituelen, vuurtempels, etc. Er was een enerzijds een grote fascinatie voor vuur als scheppende kracht maar anderzijds ook een grote angst voor de destructieve kracht van het vuur."
"Vanaf de renaissance komt er een omslag in het denken over vuur. Hoe meer we het vuur technisch zijn gaan beheersen hoe meer de angst voor het destructieve karakter ervan verdween. Vuur is altijd een motor geweest voor vooruitgang (zie bijvoorbeeld vuur als middel om voedsel te bereiden), maar zeker sinds de uitvinding van de verbrandinsgmotor kunnen we dankzij het vuur als vrije mensen een comfortabel leven leiden. Die fossiele brandstoffen en de vuurtechniek stellen ons in staat ons huis te verwarmen, ons te verplaatsen en de zware arbeid over te laten aan machines. Maar al te lang dachten we dat die fossiele energiebronnen onuitputtelijk waren. Die achteloosheid krijgen we nu als een boemerang in ons gezicht terug. De fossiele bronnen raken uitgeput en het gebruik ervan maakt ons en het klimaat ziek."
Burning down the house
Hold tight, wait 'til the party's over Hold tight, we're in for nasty weather There has, got to be a way Burning down the house (Talking Heads, Burning down the house).
"Ons huis staat al in lichterlaaie maar we blijven nog wat blokjes opgooien. Hoe lang kan je nog doorgaan met dergelijk destructief gedrag als je ziet wat er foutloopt? Ik snap ook wel dat er angst is. Als we dat fossiele verspillingsfeest stopzetten wat zijn dan de gevolgen? Mensen zullen niet zomaar willen inboeten aan levenscomfort. En misschien is dat ook niet eens nodig maar dan zullen we wel op een ander manier met energie moeten omgaan. Zeker als we onze levensstandaard willen uitbreiden naar de rest van de wereld."
"Het 'ecologisch calvinisme' is daarbij niet de oplossing. Als we met zijn allen soberder gaan leven zal dat nog ruimschoots onvoldoende zijn Bovendien wekt de oproep om het met minder te doen weinig enthousiasme op bij de grote massa. Ecologisch calvinisme werkt niet, niet als oproep en evenmin als afschrikkingsmiddel."
Waarin zit de oplossing dan wel? In het naar omhoog kijken, naar de zon.
Kijk omhoog
"Zo’n kleine vijfhonderd jaar geleden werkte Nicolaus Copernicus het zogeheten heliocentrisme uit. Hiermee liet hij zien dat niet de aarde maar de zon (helios) de spil is van ons zonnestelsel en alle planeten daaromheen draaien. Maar een half millennium later zijn wij nog steeds geen echte heliocentristen. Het heliocentrisme gaat uit van de zon als begin- en eindpunt van het leven op aarde, maar tot op de dag van vandaag lijken we dit cruciale inzicht van Copernicus niet naar waarde te schatten."
"Met de zon hebben we een gigantische kernfusiecentrale in de lucht hangen. De zon stuurt op ieder moment van de dag tienduizend keer meer energie op ons af dan onze planeet verbruikt. Een zon bovendien die nog minstens vijf miljard jaar meegaat. De zon biedt een niet-ziekmakende bron van energie aan die ons in staat stelt het leven op deze planeet te organiseren op een manier die in theorie een kwaliteitsvol leven voor vele miljarden mensen mogelijk maakt."
"We gebruiken maar een fractie van de zonne-energie. Het ontginnen van fossiele energiebronnen vereist heel wat graaf- en boorwerk, je moet dus eerst iets kapotmaken voor je die kan gebruiken, terwijl dat bij zonne-energie niet het geval is. Ik ben geen ingenieur of klimaatwetenschapper maar als filosoof stel ik me de vraag waarom onze wetenschappelijke verbeeldingskracht niet gebruiken om de energie van de zon meer te benutten. We kunnen wel DNA verknippen, in ijltempo coronavaccins aanmaken, ruimtesondes het heelal in sturen, kernenergie toepassen... dus ik denk dat we in het geval van de zon zeker beter moeten kunnen. We mogen niet in de cirkelredenering blijven zitten van 'omdat het nu niet mogelijk is, zal het straks ook niet lukken'. Het is niet omdat we tot nu toe onvoldoende energie van de zon kunnen benutten dat de zon niet als basis kan dienen voor onze energiehuishouding in de toekomst."
"We moeten dus opnieuw leren omhoog kijken. Niet meer zoals vroeger om ons tot de goden te richten, maar wel door te beseffen dat de zon een materiële voorwaarde is voor het leven op aarde en om ons af te vragen waarom we daar tot nu toe zo weinig gebruik van hebben gemaakt."
Welkom in het helioceen
"Op die manier komen we in een nieuw tijdperk terecht: het helioceen. Vandaag leven we in het antropoceen, het tijdperk van de mens. Waarin de aarde ten dienste staat van de mens en langzaam wordt leeggeroofd. We hebben een omslag nodig, een nieuw wereldbeeld of narratief. De oude culturen hadden heel wat stichtende verhalen over vuur, wel ik pleit ervoor om ons opnieuw, letterlijk en metaforisch, rond het vuur te verenigen en na te denken over hoe we de zon en een centralere plaats kunnen geven in ons wereldbeeld en haar energie beter kunnen benutten. Om zo een uitweg te vinden voor het destructieve spoor waarop we ons nu bevinden. Dat vereist een combinatie van nederigheid en geloof in eigen kunnen. Nederigheid: omdat wij, zoals Blaise Pascal al wist, niet het centrale punt van de kosmos uitmaken. Tegelijk staan we voor een enorme verantwoordelijkheid, we zijn nu eenmaal de meest succesvolle soort op aarde. En dus zal het niet volstaan om ons terug te trekken en te denken dat het vanzelf wel goed zal komen. Wij zullen mee de koers van het ruimteschip aarde moeten bepalen."
