“Geen modernistische wederopbouw na WOI leek me een gemiste kans, maar mensen wilden zich inderdaad weer thuis voelen"

De Westhoek speelt op deze Wapenstilstand natuurlijk een bijzondere rol. Ides Debruyne is afkomstig van waar ooit de frontlinie was. “Ik kom van Merkem en daar stond het blank, waardoor de Duitsers door het water tegengehouden konden worden. Maar heel die streek was verwoest, met de grond gelijkgemaakt. Als kind heb ik ook heel veel herdenkingen meegemaakt.”

“Mijn grootvader moest op zijn achttiende in het leger. En toen hij mocht afzwaaien twee jaar later, begon de oorlog. Zo heeft hij uiteindelijk zes jaar gevochten”, vertelt Debruyne.

Er wordt te weinig aandacht besteed aan de vrouwen in de oorlog

"Mijn grootmoeder vertelde, met tranen in de ogen, dat haar zus verkracht en vermoord is aan het begin van de oorlog. De oorlog wordt vaak verteld vanuit de mannen, de heroïsche verhalen. Maar de vrouwen verliezen hun zonen, hun mannen worden neergeschoten en hun dochters worden verkracht. Daar wordt te weinig aandacht aan besteed.”

Wederopbouw

De inspiratie voor zijn gidsverhalen haalt Debruyne uit hoe de gebouwen uit zijn streek na de oorlog heropgebouwd zijn. “Er is gebouwd in de stijl van Sint-Lucas, en dat waren de katholieken. Jozef Viérin, een architect, heeft de streek heropgebouwd. Er waren tijdens de oorlog al gesprekken van hoe de steden opnieuw opgebouwd zouden worden.”

“Stel je voor dat de steden heropgebouwd werden in een modernistische stijl. Dan zouden we een totaal ander beeld gekregen hebben dan de eenheidsstijl die we nu hebben in Poperinge, Ieper, Diksmuide, … met die trapgevels bijvoorbeeld.”

200 architecten

De achterkleinzoon van architect Jozef Viérin schuift mee aan tafel. Philippe Viérin is zelf ook architect, net als zijn vader en grootvader. Dat zijn vier mannelijke architecten achter elkaar. “Het heeft zich nog verder verspreid in de familie. Ik heb nog andere familieleden die architect zijn, waaronder ook mijn zus. In mijn jeugd kwam de architectuur niet echt binnen. Maar toen we op vakantie gingen, gingen we wel van alles bezoeken.”

Lees verder onder de foto.

“Mijn overgrootvader was niet de enige architect bij de wederopbouw”, nuanceert Philippe Viérin. “Ook een stadsarchitect van Ieper is zeer belangrijk geweest. Ze hadden allebei aan Sint-Lucas gestudeerd en hadden dezelfde visie. Mijn overgrootvader is vooral met Nieuwpoort, Diksmuide en Lampernisse bezig geweest. Hier en daar heeft hij ook een aantal monumenten opgebouwd. In totaal zijn er zo’n 200-tal architecten bezig geweest met de wederopbouw.”

“Het modernisme stond ook nog in zijn kinderschoenen. We kunnen dat niet vergelijken. Maar er kwam inderdaad kritiek op waarom er geen modernere stijl gebruikt werd”, aldus Viérin.

Niet vernieuwend

“Die wederopbouw is eigenlijk doodgezwegen geweest. Het was de grootste bouwopdracht ooit in België maar het was niet vernieuwend. En architecten hebben, zeker sinds het modernisme, de neiging om in concepten te denken en te vernieuwen.”

“Het is meer een retrostijl geworden”, pikt Debruyne in. “Dat klopt, maar er is enorm veel gebouwd op heel korte tijd”, zegt Viérin. “En het is moeilijk om alles helemaal uit te denken. Bijna alle monumenten zijn identiek terug opgebouwd. Maar ook huizen werden opnieuw gebouwd en daar had je wel nog de fundering liggen.”

“Ik vind het wel een gemiste kans dat er niet met modernistische gebouwen gewerkt werd. Het zou helemaal anders geweest zijn en het zou misschien voor meer toerisme gezorgd hebben”, vindt Debruyne.

Inwoners een thuisgevoel geven

“Ik vind het wel heel boeiend, die wederopbouw”, zegt Viérin. “Ik vind het mooi in die zin dat het homogeen en uniek is. Dat maakt het bijzonder. Anderzijds was het ook heel alledaags. Bouwen op de al bestaande fundering is een logische en makkelijke oplossing.”

Maar mensen hun thuis terug geven speelde ook een grote rol. “Ze wilden de mensen teug een herkenbare omgeving en een thuisgevoel geven, nadat men jarenlang is weggeweest en alles is kwijtgespeeld.”

Het Steen in Antwerpen en de Lakenhallen in Ieper

Het architectenbureau noAarchitecten van Viérin restaureerde ook de Lakenhallen in Ieper en heeft nu Het Steen in Antwerpen gerestaureerd. Ze hebben daarbij ook niet zuiver voor modernisme gekozen: “Wij noemen het verder bouwen, op wat er is. Maar heel wat Antwerpenaren vonden het wel een ‘blokkendoos’, toen al een stukje vrijkwam. We vroegen hen even te wachten tot het volledig vrijkwam. Ondertussen in de storm gaan liggen.”

Beluister het gesprek in 'Bruggenbouwers' via Radio 1 Select.

Lees ook: