Hevig ruimteweer kan vandaag navigatie en communicatie verstoren: "Gaan we de komende jaren wel meer zien"

Net als op aarde, is er ook zoiets als weer in de ruimte. Het is uiteraard niet zo dat het regent of sneeuwt in de ruimte. "Ruimteweer" slaat op de activiteit van de zon en de impact die de uitbarstingen van onze meest dichte ster op onze planeet kunnen hebben.

"Op de zon zijn er regelmatig zonnestormen en coronale massa-injecties", zegt professor Poedts. "Daarbij worden gigantische hoeveelheden plasma aan zeer hoge snelheden uitgestoten door de zon. Soms komen die in onze richting. Ongeveer 10 procent van die massa-injecties treft de aarde. Daarbij wordt het magnetisch veld rond onze planeet verstoord en krijg je dus een geomagnetische storm."

Wat zijn de mogelijke gevolgen van een geomagnetische storm? Letterlijk het mooiste voorbeeld is het poollicht. De kleurrijke gloed aan de hemel, is vooral in Scandinavië goed te zien. Bij hevige geomagnetische activiteit kan het ook tot bij ons zichtbaar zijn. Daarnaast kan het – afhankelijk van de hevigheid – ook heel wat problemen veroorzaken. Gaande van het verstoren van gps- en communicatiesatellieten tot zelf het uitvallen van elektriciteitscentrales.

Lees verder onder de foto

Wetenschappers gebruiken een schaal die loopt van G1 tot G5 om de hevigheid van zo’n geomagnetische storm weer te geven. Waarbij G1 de minst zware geomagnetische storm is met nauwelijks impact en G5 een geomagnetische storm is die grote stroompannes en miljarden aan schade kan veroorzaken.

In 1989 bijvoorbeeld was er een grote stroompanne in Canada na een hevige geomagnetische storm. Een zwaardere storm zou ergere gevolgen kunnen hebben. De zwaarste zonnestorm die voldoende gedocumenteerd is, de Carrington-gebeurtenis van 1859, had toen alleen een invloed op de eerste telegraaflijnen, maar zou nu veel meer schade aanrichten. Dergelijk zware stormen zouden naar schatting één keer per eeuw voorkomen. Dus kunnen we verwachten dat de aarde in de 21e eeuw door één of meerdere van dergelijke stormen getroffen zal worden.

Voor vandaag wordt een storm voorspeld die varieert van G2 (matig) tot maximaal G3 (sterk). "Het gps-signaal kan minder nauwkeurig zijn", legt Poedts uit. "Zo kan u de verkeerde straat ingestuurd worden." Voor gewone gps-gebruikers zal het al bij al meevallen. Voor scheep- en luchtvaart kunnen de problemen ernstiger zijn, omdat zijn afhankelijker zijn van precieze gps-locaties. "Ook telecommunicatie kan een probleem zijn", zegt Poedts.

Gaan we vaker zien

Zo’n geomagnetische stormen zijn helemaal niet ongewoon. De sterkte en intensiteit hangen samen met de cyclus van de zon. De zon gaat door een cyclus die gemiddeld zowat 11 jaar duurt. Tijdens die periode neemt de magnetische activiteit van de zon af en aan. Hoe heviger de activiteit van de zon, hoe meer zonnevlekken er te zien zijn en hoe meer coronale massa-injecties. Momenteel zijn we op weg naar een nieuw zonnemaximum.

We zitten nu aan cyclus 25, de 25ste zonnecyclus sinds de tellingen van het aantal zonnevlekken begon in 1755. "Eind 2023, begin 2024 wordt het nieuwe maximum voorspeld", zegt Poedts. "Er gaan dus meer geomagnetische stormen plaats vinden de komende jaren. Bij minimale activiteit is er ongeveer een coronale massa-injectie per week. Tijdens het zonnemaximum zijn er een tiental per week."

GRAFIEK - Aantal geomagnetische stormen naar intensiteit tijdens de vorige cyclus:

Tegen geomagnetische stormen valt weinig te beginnen. We kunnen ze alleen voorspellen door de zonneactiviteit heel goed in de gaten te houden. En de mogelijke gevolgen zoveel mogelijk beperken door enkele technische maatregelen te nemen. "Zo kunnen we bijvoorbeeld bepaalde satellieten uitschakelen of uitrusten met een schild zodat ze minder beschadigd worden", klinkt het. Ook beheerders van elektriciteitscentrales- en infrastructuur kunnen op voorhand bepaalde systemen uitschakelen.

Bron: vrtnws.be en 'De Ochtend'

Lees ook