Hoe herken je onoprechte excuses?

Spijtbetuigingen komen vaak heel laat na de feiten.   Je verontschuldigingen aanbieden is dan ook niet echt plezierig om te doen. Veel mensen gaan met lood in de schoenen om vergiffenis vragen.  Een ander aspect zijn de riscico's. Zeker wanneer er nog onduidelijkheid is over de ware toedracht van de gebeurtenissen, lijkt het op korte termijn beter om te ontkennen. Want anders maak je meteen duidelijk dat de schuld bij jou ligt.

Maar zoals bijvoorbeeld blijkt uit de zaak Bill Clinton vs Monica Lewinsky is het op lange termijn meestal beter om wél schuld te bekennen. Want als er alsnog compromitterend bewijs naar boven komt, maakt die ontkenning het alleen maar erger. Bovendien kan je bij publieke excuses jezelf ook tonen als iemand die zijn verantwoordelijkheid durft op te nemen.

Hoe kan je onoprechte excuses herkennen?

Het is zoals met liegen: vaak moeilijk in te schatten. Maar hoe compromitterender het is voor de dader is om iets toe geven, hoe groter de kans dat hij oprecht is.  Ook emotie kan een aanwijzing zijn: als wie schuld bekend zichtbaar aangedaan is, dan wijst dat vaak op oprechtheid. Al blijft het uitkijken voor krokodillentranen.  

Een bekend voorbeeld van hoe het niet moet is de publieke biecht van acteur Kevin Spacey:   hij deed alles om de verantwoordelijkheid van zich af te schuiven (het is te lang geleden, ik was dronken,...) en hij gebruikte zijn coming-out als bliksemafleider.

Bij het aanbieden van excuses komt vaak een dosis opportunisme kijken. Een oprecht schuldgevoel kan natuurlijk een reden zijn om je te verontschuldigen, maar het is vaak niet de enige of de belangrijkste. Eerder spelen strategische motieven een rol. Het is nu eenmaal onplezierig om een conflict te hebben met iemand. En dan zijn excuses het smeermiddel om aan die onplezierige situatie een eind te maken. 

Hoe belangrijk is het voor slachtoffers om excuses te krijgen?

Het geeft duidelijkheid over de schuldvraag, het toont aan de buitenwereld dat het slachtoffer er zelf niets mee te maken heeft. Excuses komen tegemoet aan een behoefte aan erkenning. En ze zijn een symbolische onderwerping van de dader aan het slachtoffer: de dader maakt zich klein en geeft de ander de macht om hem te vergeven.  En dat kan slachtoffers er weer bovenop helpen. Bij die onderwerping van de dader speelt het zelfs niet zo'n rol of de excuses oprecht zijn of niet. 

In een juridische context zie je dat excuses vaak lang uitblijven. Dat komt ondermeer omdat verzekeraars hun cliënten afraden om verontschuldigingen aan te bieden, want die kunnen als bewijsmateriaal gebruikt worden. Je merkt dan dat slachtoffers blijven procederen, niet zozeer om een schadevergoeding te krijgen maar juist omwille van die verontschuldigingen en die erkenning.  Ook dit toont aan hoe heilzaam excuses kunnen zijn. 

Lees ook: