Hoe je sociale media verstandig gebruiken? De tips van Clo Willaerts

Een groot deel van ons leven speelt zich af online, op sociale media. Maar zijn we ons voldoende bewust van hoe ze werken, hoe ze impact hebben op wat we doen en denken? In de recente Netflix-documentaire ‘The Social Dilemma’ doen ex-medewerkers van sociale media uit de doeken wat die sociale netwerken en platformen allemaal doen om hun gebruikers aan zich te binden. En wat de gevolgen daarvan zijn.

(lees verder onder de trailer van 'The Social Dilemma')

Clo Willaerts vindt dat de docu sociale media teveel afschildert als een soort "evil power" die mensen ongelukkig wil maken. Bedrijven als Facebook zijn commerciële bedrijven die gewoon geld willen verdienen via reclame- inkomsten. En die krijg je als veel mensen lang op je platform blijven zitten. Het zijn de alerts of notificaties die ons aan een platform binden. Als je een hartje of like krijgt bijvoorbeeld. Die alerts geven telkens een korte kick, een dopamine-opstoot in onze hersenen. Daarom checken veel mensen continu hun smartphone. Dat kan een echte verslaving worden. 

Met hun algoritmes weten de platformen ook perfect wat ons boeit en en bieden ze dat telkens aan. Dan blijf je hangen. “Ik ben zo eens in een zwart gat van zielige puppies terecht gekomen op Facebook,” zegt Willaerts. Wekenlang werd ze door die puppies achtervolgd. “Je wordt in een zelfbevestigende bubbel geplaatst. Want eens het algoritme doorheeft dat je vatbaar bent voor die zielige diertjes, gaan ze je er nog meer van geven want dan blijf je langer hangen.”

"Sociale media weten meer over je dan jijzelf"

Vrije wil is een illusie op de socials. We klikken waarop we horen te klikken, leert 'The Social Dilemma' ons. Dat klopt, zegt Willaerts. Een algoritme kan bijvoorbeeld beter inschatten op welke partij je gaat stemmen dan jijzelf. Dat wordt “surveillance capitalism”genoemd : de platforms verdienen geld door ons gedrag te surveilleren. Want we laten overal digitale kruimels achter.

"Sociale media werken polarisering in de hand"

Dat we steeds content aangeboden krijgen die ons bevalt, zorgt ervoor dat we alsmaar bevestigd worden in ons gelijk. En dat werkt polarisering in de hand, zegt 'The Social Dilemma'. We zitten inderdaad allemaal in onze eigen bubbel, vindt ook Willaerts. Zeker in deze tijden. Veel mensen zijn angstig en willen heel graag ergens bijhoren. Mensen die in Facebook-groepen zitten die beweren dat de aarde plat is, doen dat vooral om toch maar bij een clubje te horen. Daarom zijn veel mensen ook vatbaar voor samenzweringstheorieën. Maar dat wordt al gauw “wij tegen de anderen” en zo krijg je meer polarisering en populisme. Sommige politieke partijen spelen daar handig op in. Zelfs stijgende zelfmoordcijfers worden gelinkt aan de manier waarop sociale media ons bespelen.

"De sociale netwerken hebben het zelf soms niet in de hand"

Opvallend is dat de sociale netwerken hun content zelf niet altijd in de hand lijken te hebben. Deze week nog was er het verhaal van een Instagramaccount waarop volwassenen zich verlekkerden aan foto's van kleine jongetjes. Ondanks vele meldingen kreeg het platform dat niet zomaar offline. “We mogen een commercieel bedrijf sowieso nooit zelf laten bepalen wat door de beugel kan en niet”, zegt Willaerts. “Want er spelen commerciële belangen. Alle platformen hebben een "meld als ongepast-knop"! Maar die wordt veel te weinig gebruikt. Hoe meer mensen iets als ongepast melden, hoe minder het getoond zal worden.”

Tips voor een verstandig gebruik van de sociale media

- Neem je smartphone niet meer naar je slaapkamer! Laat hem beneden opladen. 

- Zet alle notificaties uit! Dat moet je helaas wel bij elke update opnieuw doen. 

- Kijk geen aanbevolen video's! Maar kies telkens bewust zelf wat je wil zien.

- Een opvallende tip uit 'The Social Dilemma' : Hou je kinderen weg van sociale media! Dat lukt nooit 100 %, weet Willaerts. Kinderen surfen dan wel op de smartphone van vriendjes naar Tiktok of YouTube. Ook al mag je pas op Facebook vanaf 13 jaar.

- Check je bronnen! Dat is een vorm van mediawijsheid die gelukkig al meegenomen wordt in de leerplannen tot op de lagere school. Twitter kondigde net deze week aan dat je niks meer kan retweeten zonder dat je zelf op de link geklikt hebt. Da’s een hele belangrijk iets om fake news tegen te gaan.

- En last but not least : Volg ook mensen met wie je het niet eens bent. Zoek de andere mening ook op. Een vuistregel die Willaerts zelf heeft opgegeven omdat ze niet meer tegen al die groffe en foute uitspraken kan. Ze is er niet fier op maar ontvriendt nu mensen die ongepaste dingen posten.

Lees ook: