Hoe onrealistisch optimisme ons in deze crisis bracht én ons erdoor zal helpen

Ons optimistisch vooroordeel is eigenlijk een overlevingsmechanisme, legt Demanet uit. We schatten onze eigen kansen op geluk altijd groter in dan die van een ander. Dat houdt ons gaande. Daarom komen we uit ons bed en nemen we de risico’s die bij het leven horen. We trouwen, terwijl we weten dat in ons land 2 op 3 huwelijken eindigen in scheiding. We starten een eigen horecazaak, ook al gaat 33% van de nieuwe zaken binnen de vijf jaar over de kop. We spelen op de lotto, ook al weten we eigenlijk heel goed dat de kans dat we winnen bijzonder klein is.

Te laat ingegrepen

Ook in de coronacrisis speelt de optimisme bias een rol. “Ons optimistisch vooroordeel heeft er allicht mee voor gezorgd dat landen de situatie niet ernstig genoeg inschatten en te laat overstappen op sterke maatregelen,” aldus Demanet. Toen de eerste berichten over het coronavirus in China ons bereikten, kon niemand vermoeden dat we een paar maanden later zelf in lockdown zouden zitten. Toen het virus dichter bij huis, in Italië, al wild om zich heen sloeg, gingen er ook nog niet meteen alarmbellen rinkelen.

Boris Johnson wachtte nog langer met actie te ondernemen, en Donald Trump beweert wanneer hij maar kan dat de situatie minder erg is dan ze is. Het idee “bij ons zal het wel meevallen”, wordt ingegeven door onze optimisme bias. Dat is meteen ook de reden waarom sommige mensen nog naar een lockdownparty geweest zijn. Ingebakken onrealistisch optimisme fluistert hen in: “mij overkomt het niet”.

Optimisme bias is onontbeerlijk

Hoewel een iets realistischere kijk op de zaak ons mogelijks al heel wat ellende had kunnen besparen, is de optimisme bias net onontbeerlijk in tijden van crisis. Demanet: “De optimisme bias laat ons toe om risico’s te nemen om vooruit te gaan. Vandaar dat ie zo zit ingebakken in ons brein, het is een overlevingsmechanisme. Door die bias durven mensen die in de zorg of de voedingssector werken toch nog “hun kot uit” en nemen ze elke dag risico’s voor hun eigen gezondheid.”

Demanet ziet wel dat ons eeuwig optimistisch vooroordeel klappen krijgt door deze crisis. “Dat was ook nodig. Anders krijg je mensen de boodschap “blijf in uw kot” echt niet verkocht. Voor dergelijke maatregelen heb je een draagvlak nodig bij de bevolking, en dus moeten mensen overtuigd zijn van de ernst van de situatie. De overheid en de media hebben ons de afgelopen weken meermaals met de neus op de feiten gedrukt en de spotlight gezet op negatieve verhalen. 

Evenwicht is moeilijk

Daar zat een duidelijke strategie achter: ons optimistisch vooroordeel doorbreken. Angst is een sterke catalysator voor gedragsverandering. Het nadeel is dat ook mensen die het risico nemen om voor zieken te zorgen of onze voedselvoorziening draaiende te houden, ook bang worden. Het is dus een moeilijk evenwicht.”

Toch mogen we er zeker van zijn dat onze roze bril zich na de crisis snel zal herstellen, stelt Demanet. “De geschiedenis toont ons dat grote rampen onze optimisme bias kunnen droobreken, maar dat die zich altijd zeer sterk herstelt. Over een aantal maanden kunnen we ons ingebakken optimisme weer laten zegevieren,” besluit hij.

“Onderzoek toont aan dat er een sterke relatie is met mentale gezondheid. Mensen met een depressie hebben deze bias niet. De connectie tussen ons emotionele en motivationele brein is dan verstoord. Mensen met depressie missen een naïef vooroordeel. Depressief realisme. Ze schatten de situatie realistischer in dan de gemiddelde mens.”

Herbeluister hieronder het gesprek in 'Nieuwe Feiten':

Lees ook: