“Zolang het maar clicks genereert of kijkers en luisteraars lokt. Fake news is hot”

Onlangs volgde ik vol verbijstering en ongeloof een verhitte discussie op de Facebookpagina van mijn neef. Een bevriend ambulancier beweerde bij hoog en bij laag dat de hele coronacrisis een hoax is. Er lag volgens hem niemand op intensieve en hij had nog nooit een coronapatiënt moeten vervoeren en hij kon het toch wel weten zeker want hij werkt in de kliniek … als ambulancier … beneden op het gelijkvloers … in de garage … ver weg van de Covid-afdeling waar je uiteraard niet zomaar binnenkomt. Dat soort grimmige fanatisme en liegen tot je het zelf gelooft baart me zorgen. Zeker ook omdat dit soort charlatans een forum krijgt in de media en mee de publieke opinie gaat bepalen. Zolang het maar clicks genereert of kijkers en luisteraars lokt. Fake news is hot.

Ik was voor die reden al een beetje weggevlucht van Facebook en zocht mijn heil op Instagram. Maar ook daar slaat de ziekte stilaan toe. Het lijkt wel of die rots in de steeds woeliger wordende branding, de wetenschap, aan vertrouwen verliest.

De waarheid heeft één groot nadeel. Ze is ingewikkeld en niet altijd waterdicht. Ze is soms ook onderhevig aan omstandigheden en ze is situatie gebonden. Er zijn met andere woorden dikwijls vele if’s and but’s. En de leugen is doodeenvoudig. Je gelooft ze of je gelooft ze niet. Iemand die overtuigd is van het feit dat de Chinezen het virus hebben ontwikkeld om de Westerse economie te ontredderen, kan je niet van gedacht doen veranderen. Het is een poepsimpele stelling en misschien nog een leuk scenario voor een volgende Austin Powers-film maar de waarheid is het uiteraard niet. En toch ben ik er zeker van dat er nu al luisteraars zijn die mij rood aanlopend van woede wel eens van antwoord zullen dienen. Zulke eenvoudige stellingen zijn net als dogma’s voor dat soort mensen: te nemen of te laten. Het lijkt inderdaad wel een godsdienst.

Met mijn ma zaliger had ik geregeld discussies over godsdienst. Overtuigd katholiek en trouwe kerkganger begon ze haar pleidooi dan met “Onze Lieve Heer heeft ons geschapen …” waarop ik dan wijsneuzerig zei “Ah ja, Adam en Eva hadden drie zonen en die zijn dan op hun beurt op Eva gekropen want er was geen andere vrouw in de buurt”. Op dat moment maakte er zich een soort van onmacht en boosheid van haar meester en kapte ze het laatste restje lauwe koffie in haar tas in mijn gezicht. Ik durf te wedden dat ze ’s zondags in de kerk gebeden heeft voor de ziel van haar heidense zoon en dat ze schoorvoetend in de biechtstoel verteld heeft over de kop koffie. De pastoor heeft dan allicht de zaak geminimaliseerd en ze is er allicht vanaf gekomen met drie weesgegroetjes. Ikzelf had het haar ook al lang vergeven en kon er zelfs sappig om lachen.

De wetenschap vertrouw je of je vertrouwt ze niet. Het is een analyse van feiten en die analyse kan juist of fout zijn, maar feiten zijn feiten. Geloven doe je in een god. Vragen waarop de wetenschap het antwoord niet weet worden niet beantwoord met: “Gods wegen zijn ondoorgrondelijk” maar dan zegt men eerlijk “Dat weten we nog niet”. Ik vraag dan meteen ook aan mensen die geen vertrouwen hebben in de wetenschap of ze de laptop of de computer waarop ze aan ’t typen zijn nog nodig hebben en zeg hen dat ik die wel wil komen halen. Ze mogen dan meteen ook hun smartphone en hun autosleutels klaarleggen en hun 4K televisie als die niet te groot en te zwaar is om te dragen. Want dat zijn allemaal zaken waarvan de technologie gebaseerd is op de wetenschap. Erg consequent is dat soort volk meestal niet. Ze wantrouwen de wetenschap maar ondertussen genieten en gebruiken ze de vruchten ervan wel. Laten we dat misschien allemaal doen en heengaan in vrede.

Beluister de column van Guy Swinnen voor ‘De toestand is hopeloos maar niet ernstig’ via Radio 1 Select.

Ontdek ook de andere columns uit deze uitzending: