"De meeste mensen weten niet waar de prostaat zit en ook niet waarvoor hij dient"

‘De staat van de prostaat’ is het nieuwe boek van Piet Hoebeke, uroloog en decaan van de geneeskundefaculteit van de UGent. “De meeste mensen weten niet waar de prostaat zit en ook niet waarvoor hij dient. Dus in die zin was er wel een nood om een boek te schrijven dat het verduidelijkt", aldus Hoebeke.

Sterven met en niet van prostaatkanker

Is het dan zo belangrijk dat elke man zijn prostaat weet zitten? “Als je weet dat de prostaat verantwoordelijk is voor ziekte bij bijna alle mannen, denk ik wel dat dat nodig is. Er is een boutade dat bijna alle mannen sterven met prostaatkanker. Niet van prostaatkanker, maar als je maar oud genoeg wordt dan zou je hoe dan ook wel iets aan je prostaat kunnen krijgen."

Er is een boutade dat bijna alle mannen sterven met prostaatkanker, en niet van prostaatkanker.

"Als men 90-jarige mannen die overleden zijn dissecteert, dan vindt men ongeveer bij 90 % prostaatkanker. Vaak zijn dat wel heel brave prostaatkankers. Maar als je echt naar klachten kijkt, dan ga je zien dat toch 60 % van de mannen die oud genoeg worden, tot 80 en 85 jaar, wel eens last krijgen van de prostaat. Iedereen krijgt er wel eens mee te maken denk ik.”

3 grote oorzaken van last

“Je hebt eigenlijk drie grote oorzaken van last van de prostaat. Er zijn prostaatontstekingen, die kunnen op elke leeftijd voorkomen. Dan heb je de typische kwalen van ouder wordende mannen en een groot deel daarvan heeft te maken met groei van de prostaat. Hierdoor komt die in de weg te zitten van de uitstroom van urine. Dat veroorzaakt dan de klachten. Dan heb je de derde grote groep, de tumoren, de prostaatkanker. Daar heb je niet altijd last van en wordt heel vaak toevallig ontdekt.”

Prostaat weghalen

Zorgt prostaatkanker er dan voor dat veel mannen hun prostaat laten weghalen? “Dat is een heel genuanceerd verhaal. Als je last hebt van die goedaardige opzetting van de prostaat, dan heb je plasklachten. Die los je best op door medicatie te nemen die de prostaat doet krimpen of door het prostaatweefsel te laten weghalen. Als je kanker hebt en die er op termijn kan voor zorgen dat je leven verkort, dan laat je de hele prostaat weghalen. Er zijn wel wat mannen die hun prostaat laten weghalen omdat het nodig is.”

Waakzaam wachten

Zijn er ook mannen die hun prostaat preventief laten weghalen om gerust te zijn? “Ik hoop dat dat niet het geval is. Het feit dat meer mannen sterven met dan van prostaatkanker, betekent dat als je prostaatkanker vindt, je daar rustig mee kan verder leven. Dat noemen we ‘watchful waiting’ in het Engels, waakzaam wachten. Je kan met heel veel van die aandoeningen gewoon afwachten, kijken wat er gebeurt en ze goed opvolgen." 

Het is vaak een brave tumor, die tot de prostaat beperkt blijft.

"En heel vaak moet je die dan niet laten wegnemen en kan je verderleven met die zieke prostaat. Het is vaak een brave tumor, die tot de prostaat beperkt blijft, heel traag of niet groeit en helemaal niet uitzaait. Als je die diagnose hebt, dan moet je de prostaat niet laten weghalen."

Ongemak na weghalen

Het weghalen van de prostaat kan soms voor andere ongemakken zorgen. “Je kan de prostaat laten weghalen of bestralen. Die twee therapieën zijn wat kanker betreft even efficiënt. Over de bijwerkingen zijn heel veel cijfers. Maar laat ons zeggen dat globaal toch 1 op 4 mannen die een prostaatoperatie gehad heeft, langduriger klachten heeft. Dat gaat van incontinentie tot impotentie. Dat zijn toch wel belangrijke problemen. ”

Globaal gezien heeft 1 op 4 mannen na een prostaatoperatie langdurige klachten. 

“Op korte termijn is dat meer last, op heel lange termijn is dat minder. Maar een jaar na zo’n ingreep zal 1 op 4 nog altijd wel weten dat hij geopereerd is en zal hij daar last van hebben. En dan spreek ik echt over die behandeling voor kanker, want bij die behandelingen voor goedaardige aandoeningen zijn die klachten en bijwerkingen veel minder.”

Plassnelheid

Kunnen mannen zelf controleren of alles in orde is? Er wordt vaak gegrapt over oudere mannen die wat trager plassen, maar is plassnelheid een methode om dat te achterhalen? “Als je in het algemeen begint te denken dat er iets mis is met je urineweg, dan is bij mannen de prostaat de eerste verdachte. Maar plassnelheid is inderdaad iets typisch dat je thuis zelf kan meten. Het gaat over hoeveelheden die per tijdseenheid worden geproduceerd."

Als het goed zit, kom je uit bij 10 ml per seconde.

"Je hebt dan een maatbeker en een chronometer nodig en dan moet je terwijl je plast chronometreren. Dan kom je op een volume per tijd uit. Als het goed zit, kom je dan uit bij 10 ml per seconde. Dat wil zeggen dat je een blaas van 300 ml op een halve minuut gaat uitplassen ongeveer. Als dat het geval is, zit het goed. Ik denk dat als je in het algemeen langer dan 1 minuut plast, je een probleem hebt. Als je buikdruk moet geven of winden laat tijdens het plassen, dan klopt het niet meer.”

Gezond leven

Is er iets dat je kan doen tijdens je leven om later zo min mogelijk last te krijgen van de prostaat? “Je kan relatief weinig doen, behalve dan een gezonde levensstijl aanhouden, zoals voor alles. Alles wat zowel diabetes als het vetmetabolisme beïnvloedt, zijn niet goed voor de prostaat. Gezonde, gevarieerde voeding en veel beweging zal zeker helpen. Maar als je het lotje hebt getrokken dat je familiaal belast bent met een prostaataandoening, dan loop je dat risico toch en moet je het tijdig laten opvolgen.”

Ejaculeren

Er wordt weleens gezegd dat veel ejaculeren ook zou helpen, maar is dat zo? “De prostaat produceert een deel van het ejaculaat. Een goede werking van die klier is zinvol, dus ja, veel ejaculeren is zinvol. Het is zo dat mannen die tussen hun 20 en 40 jaar, 20 of meer zaadlozingen hebben per maand, minder kans hebben op prostaatkanker dan mannen die dat niet doen.”

Het deel van het ejculaat dat geproduceerd wordt door de prostaat, zorgt ervoor dat het ejaculaat vloeibaar wordt.

Maar is dat ook echt de functie van de prostaat, dat ejaculaat mee maken? “Van het ejaculaat is 30 % een product van de prostaat. Het deel dat geproduceerd wordt door de prostaat zorgt ervoor dat het kleverige ejaculaat na ongeveer vijftien minuten vloeibaar wordt, zodat de zaadcellen eruit geraken om hun reis naar de eicel te kunnen inzetten.”

Prostaat als erogene zone

Naast een essentieel deel van de voortplanting is de prostaat ook een essentieel deel van het seksueel spel voor sommige mensen. Het is met andere woorden een erogene zone. “De zenuwen voor de erectie lopen vlak langs de prostaat en de prostaat zelf heeft een aantal gevoelszenuwen. Bij prikkeling kunnen die aanleiding geven tot seksuele opwinding. Mannen die anale seks hebben weten dat en er zijn ook een heel aantal speeltjes op de markt om de prostaat te gaan stimuleren.”

Beluister het gesprek met Piet Hoebeke in 'Nieuwe Feiten' via Radio 1 Select.

Lees ook: